Metonimi (ad aktarması) nedir ve nasıl kullanılır: Konu anlatımı ve quiz!

Kullanım örneklerine geçmeden önce metoniminin ne demek olduğunu iyi anlamamız gerekir. Öyleyse bu kelimenin tanımına ve ne amaçla kullanıldığına bir göz gezdirelim.

Metonimi, bir kavramın veya nesnenin, onunla doğrudan ilişkili başka bir kelime ile ifade edilmesidir. Bu söz sanatında, benzetme ilişkisinin yerine, anlam yakınlığı veya mantıksal bir bağ söz konusudur. Bu söz sanatında varlık ya da olgu doğrudan kendisini değil, onun bir parçasını, yerini, nedenini, sonucunu veya taşıdığı özelliği temsil eden bir kelimeyle anlatılır.

Ad aktarması, dilde anlam ekonomisi sağlarken aynı zamanda anlatımı daha etkili ve çarpıcı hale getirir. Günlük konuşmalarda, edebi metinlerde ve deyimlerde sıkça kullanılır. Kullanım şekillerine göre farklı türleri vardır. Bu türlere sonra odaklanacağız.

Örnekler:

Aşağıdaki örneklerde metonimiyi sağlayan kelimeler koyu yazılmıştır. 

• Yahya Kemal’i severek okuyorum.
• Yılbaşında bütün İstanbul dışarıdaydı.
• Uçak, Ankara’ya inmek üzereydi.
• Camı açar mısın?
• Restoranı arayıp rezervasyon yaptırır mısın?
• Fransa, gelecek yıllarda ekonomik olarak büyümeyi planlıyor.
• Neredeyse üç tabak yedim.
• Akşam yemeğinde Beethoven çalıyordu.
• Karnım acıktı.

Metonimi çeşitlerine geçmeden önce metonimi hakkında bilmeniz gereken bazı ipuçlarını okumayı unutmayın!

• Benzetme ile karıştırılmamalıdır: 

Metonimide iki kavram arasında doğrudan bir ilişki vardır, benzetme yapılmaz. Örneğin, “Elma yanaklı kız buraya doğru geliyor.” cümlesinde metonimi yoktur. Buradaki “elma yanaklı” ifadesi, benzetme yoluyla oluşturulan bir ifadedir.

• Farklı türleri vardır: 

Metonimi; neden-sonuç, yer-insan, parça-bütün gibi anlamsal bağlara göre çeşitlerine ayrılır.

• Günlük dilde sıkça yer alır: 

Konuşmalarda, gazetelerde, edebi eserlerde ve deyimlerde metonimiye sık rastlanır. Örneğin, “Ankara kararını verdi.” cümlesinde Ankara, hükümet ya da devlet yetkililerini temsil eder.

• Anlatımı daha çarpıcı ve edebi hale getirir: 

Bir kavram yerine onunla ilişkili başka bir kelime kullanmak, ifadeye vurgu katar. Örneğin, “Elimiz kaleme alışkındır.” ifadesinde doğrudan “yazmak” fiili yerine “kalem” kullanılarak etkili ve edebi bir anlatım sağlanmıştır.

• Mecaz anlam taşır ama farklı bir anlam kayması oluşturmaz: 

Metonimi, kelimenin tamamen farklı bir anlama gelmesini sağlamaz, sadece o ilişkilendirildiği başka bir kavramı anlatır.

• Deyim aktarması: 

Türkçede metonimiye oldukça benzeyen bir söz sanatı daha vardır: deyim aktarması. Deyim aktarması, bir kelimenin benzetme amacıyla başka bir kelime yerine geçmesi anlamına gelmektedir. 

Bu söz sanatında özellikler genelde doğadan insana, insandan doğaya ya da doğadan doğaya aktarılır. Örneğin, “kurnaz tilki” dediğimiz zaman bir insan özelliğini hayvana aktarmış oluruz. Ya da “sıcak bir gülüş” derken doğada bulunan bir özelliği insan gülümsemesine aktarmış oluruz. Unutmayın ki bu, metonimiyle aynı şey değildir.

• İngilizcede metonimi (metonymy): 

Metonimi, İngilizcede de şarkı sözlerinden filmlere, şiirlerden gündelik konuşmalara birçok alanda kullanılır. Örneğin, “crown” genellikle İngiliz kraliyetini tanımlamak için kullanılır ve “Hollywood” genellikle Amerikan film endüstrisini ifade eder.

Örnekler:

• The White House issued a statement. 

(Beyaz Saray bir açıklama yaptı.)

(Beyaz Saray, ABD hükümetini temsil ediyor.)

• Hollywood produces some of the best movies. 

 (Hollywood en iyi filmlerden bazılarını üretir.)

 (Hollywood, Amerikan film endüstrisini ifade ediyor.)

• The pen is mightier than the sword.

(Kalem, kılıçtan daha güçlüdür.) 

(Kalem yazıyı, kılıç ise savaşı temsil ediyor.)

• Silicon Valley is leading the tech industry. 

(Silikon Vadisi teknoloji sektörüne liderlik ediyor.) 

(Silikon Vadisi, teknoloji şirketlerini ifade ediyor.)

• He drank the whole bottle.  

(Bütün şişeyi içti.)

(Şişe, içindeki sıvıyı temsil ediyor.)

• Wall Street is nervous about the new regulations.  
• (Wall Street yeni düzenlemeler konusunda endişeli.)
• (Wall Street, finans sektörü ve borsayı ifade ediyor.)

Metonimi kullanımını anlamak, metonimi çeşitlerini anlamaktan geçer. Bu söz sanatının benzetmeden ziyade anlamsal bir bağa dayandığından bahsetmiştik. Bu anlamsal bağın çeşitlerine göz atarak siz de metonimiyi daha verimli bir şekilde kullanabilirsiniz!

Parça – bütün ilişkisi

Herhangi bir nesnenin ya da varlığın parçasını söyleyip bütününü veya bütünü söyleyip parçasını kast edebilirsiniz.

Örnekler:

• Kaza olduğunda bütün gözler sokağa çevrildi. 

Bütün gözler denilerek insanlar kast edilmiştir. İnsanlar bütünü oluştururken gözler bir parçayı oluşturmaktadır.

• Nalbantın görevi atları nallamaktır.

Atlar denilerek atların ayakları kast edilmiştir. Atlar bütünü oluştururken ayaklar bir parçayı oluşturmaktadır.

• O zamanların usta kalemleri şimdiki yazarları beğenmiyor.

Kalem, şairin bir parçasıdır. Şair ise bir bütündür. Kalem denilerek şair kastedilmiştir.

İç – dış ilişkisi

Bir nesnenin ya da olgunun içini kullanarak dışını kast edebilirsiniz. Ya da tam tersi.

Örnekler:

• Son dakikalara doğru bütün tribün hep bir ağızdan bağırdı.

Tribün denilerek tribünün içindeki insanlar kastedilmiştir.

• Sokağın köşesindeki markete adresi sorabilirsin.

Market denilerek marketin içindeki çalışan kastedilmiştir.

• Bu depoyla Ankara’ya kadar gideriz.

Depo denilerek deponun içindeki benzin kastedilmiştir.

Sanatçı – eser ilişkisi

Bir sanatçının ismini vererek onun eserlerinden bahsedebilirsiniz.

Örnekler:

• Nuri Bilge Ceylan izlemeyi sever misin?
• Kış akşamları Vivaldi dinlemek çok hoşuma gider.
• Daha önce hiç Sabahattin Ali okudun mu?

Yer/bölge – insan ilişkisi

Bir yerde bulunan insanlardan bahsederken o insanların bulunduğu yerin ismini söyleyerek metonimi yapabilirsiniz.

Örnekler:

• Koğuş, ayağa kalk!

Koğuş denilerek koğuşta bulunan insanlar kastedilmiştir.

• Bütün İstanbul yağan karı sevinçle karşıladı.

İstanbul denilerek İstanbul’daki insanlar kastedilmiştir.

• Eve haber verip geleyim.

Ev denilerek evdeki insanlar kastedilmiştir.

• Batının buna tepkisi ne olur bilmiyorum.

Batı denilerek batıdaki insanlar kastedilmiştir.

Neden – sonuç ilişkisi

Bir şeyin nedeni veya sonucunu kullanarak bir diğerini de ifade edebilirsiniz.

Örnekler

Bir şeyin ismini kullanmadan nedeni veya sonucunu söyleyerek metonimi sanatından faydalanabilirsiniz.

• Çiftçiler, “Gökten bereket yağıyor.” diyerek sevindi.

Bereket, yağmurun bir sonucudur. Bereket denilerek yağmur kastedilmiştir.

• Bugünlerde hala mezuniyetle uğraşıyorum.

Burada mezuniyet sebep, mezuniyetin yol açtığı karmaşıklık ve yoğunluk sonuçtur. Mezuniyet denilerek bu yoğunluk kastedilmiştir.

• Ayşe, bana da hastalık bulaştırdı.

Bu cümlede bulaşan mikroptur. Hastalık, mikrobun bir sonucudur. 

Somut – soyut ilişkisi

Somut bir kavramın soyut, soyut bir kavramın ise somut bir kavram ile anlatılmasıdır.

Örnekler:

• Beynini kullansaydı bu yaptıkları başına gelmezdi.

Somut bir kavram olan beyin kelimesiyle soyut bir kavram olan akıl kastedilmiştir.

• Güçlü bir gelecek için gençliği göz ardı etmemeliyiz.

Gençlik denilerek somut bir kavram olan gençler kastedilmiştir.

Şimdi sırada ad aktarması hakkında öğrendiklerimizi test etmek var!

Çocuklar için İngilizce kursu Novakid’de uzman eğitmenlerimizle birlikte hazırladığımız grup dersleri, çocuklarınızın kolaylıkla İngilizceyi öğrenebilmesi için ideal bir ortam yaratıyor! 

Novakid’de uzman eğitmenler eşliğinde interaktif ve eğlenceli İngilizce dersleri de bulunuyor. Hemen ücretsiz deneme dersinizi alarak bize katılın ve çocuğunuzun sıkıcı gramer kurallarından uzak bir şekilde, konuşarak İngilizce öğrenmesini sağlayın!