7 dk. Uzman görüşüyle: Asperger sendromu nedir, bir çocuğun bu sendroma sahip olduğu nasıl anlaşılır ve onlara nasıl davranılır?
Bazı çocuklar, dünyayı diğerlerinden farklı bir şekilde algılar ve bu onların benzersizliğini gösterir. Asperger sendromu da bu farklılıkları şekillendiren bir nörogelişimsel durumdur. Çoğu zaman zekâlarıyla dikkat çeken bu çocuklar, sosyal ilişkilerde ve günlük hayatta belirgin ipuçları verir.
Peki Asperger sendromu nedir ve bu özel çocuklara nasıl yaklaşılmalı? Çocuk fizyolojisi ve psikolojisi alanında çalışan nörobilimci Katherine Leonchick’in önerilerinden yola çıkarak Asperger sendromuna sahip çocuklar hakkında merak ettiğiniz her şeyi bu içerikte bulabilirsiniz.
İşte Asperger sendromuna sahip çocukların öğrenme sürecini kolaylaştıracak, motivasyonlarını artıracak ve potansiyellerini ortaya koymaya yardımcı olacak yöntemler!
Asperger sendromu nedir?
Asperger sendromu, otizm spektrum bozukluğu (OSB) içinde yer alan, ancak genellikle yüksek işlevli otizm olarak da tanımlanan nörogelişimsel bir farklılıktır. Sosyal etkileşimde, iletişimde ve davranışlarda kendine özgü belirtilerle ortaya çıkan Asperger sendromu, erken yaşta fark edilmesiyle çocuğun potansiyelini en iyi şekilde ortaya koymasına olanak tanır.
Asperger sendromuna sahip bireyler genellikle ortalamanın üzerinde bir zekâya sahiptir ve dil gelişimlerinde belirgin bir gecikme görülmez. Ancak sosyal ipuçlarını anlamakta, empati kurmakta ve sosyal ilişkileri sürdürmekte zorluk yaşayabilirler.
Fiziksel olarak dikkat çeken bir özellikleri olmamakla birlikte zaman zaman motor becerilerde hafif aksaklıklar (örneğin denge sorunları) görülebilir.
Asperger sendromuna sahip çocuklar için pratik öneriler
Asperger sendromlu çocukların sözsüz iletişim becerileri zayıf olabildiğinden ebeveynlerin ve öğretmenlerin davranışı ile yönlendirmesi bu noktada çok önemli. Asperger sendromuna sahip bir çocuğun ebeveyni olmak, benzersiz bir yolculuk ve aynı zamanda bir öğrenme süreci. İşte uzman Katherine Leonchick’in ebeveynlere önerileri:
- Öğretmen ile işbirliği yapılmalı: Okulda çocuğun ihtiyaçlarının farkında olunmalı ve öğretmenlerle işbirliği yapılmalı. Öğretmen, sınıftaki diğer öğrencilere Asperger sendromlu çocukların bireysel hassasiyetlerini ve özelliklerini öğretebilir; sınıfı bu özelliklere uygun şekilde düzenleyebilir.
- Öğretmen, destekçi bir öğrenci seçebilir: Öğretmenlerin Asperger sendromlu bir çocuk için yapabileceği bir diğer şey ise sınıftan bir “destekçi öğrenci” seçmek. Böylece Asperger sendromlu çocukların, onu dinleyen ve diğer öğrencilerle olası çatışmaları öğretmene bildiren bir arkadaşı olur. Hatta nörobilimci Katherine Leonchick’in tavsiyesine göre, tüm sınıfı dahil etmek amacıyla bu arkadaşlık rolü dönüşümlü yapılabilir.
- Ekstra süre tanınmalı: Asperger sendromlu öğrenciler genellikle ödevleri tamamlamak, materyal toplamak ve sınıftaki değişikliklere uyum sağlamak için fazladan zamana ihtiyaç duyar. Bu yüzden Asperger sendromlu çocuklara bu gibi durumlarda ekstra süre tanınabilir.
- Sınavlarda benzer sorular bir araya toplanmalı: Dr. Katherine Leonchick, Asperger sendromlu çocukların bir düşünce sürecinden diğerine geçme konusunda nörolojik düzeyde zorluk yaşadıklarını; bu nedenle sınavlarda, benzer soruları bir araya toplamanın faydalı olabileceğini söylüyor.
- Standart bir öğrenme modeline bağlı tutulmamalı: Asperger sendromlu öğrencilerin okulda başarılı olabilmesi için çeşitli yardıma ve yönlendirmeye ihtiyacı olabilir. Bunun için standart bir formül geliştirip uygulamaya zorlamaktan ziyade çocuğun ihtiyaçları bireyselleştirilerek uygun öğrenme yöntemi bulunmalı. Uzman Katherine Leonchick; kaygıyı azaltan, çocuğun güçlü yönleri üzerine odaklanan ve destek sağlayan yöntemlerin genellikle etkili olduğunu vurguluyor.
- Eğitim materyalleri sadeleştirilmeli: Çocuğunuzun derslerinde başarısını artırmak için öğrenme materyallerini sadeleştirebilir ve ilgisini çeken konuları derslere entegre edebilirsiniz.
- Yapılacak seçimlere dahil edilmeli: Küçük kararların ve tercihlerin Asperger sendromlu çocuğa bırakılması önemlidir çünkü bu sayede hayatlarındaki olaylar üzerinde kontrol sahibi olduklarını hissetme fırsatı yakalayabilirler.
- Özel ilgi alanlarına yoğunlaşılmalı: Asperger sendromlu çocuklar genellikle özel ilgi alanları hakkında daha fazla bilgi edinmek için heyecan duyarlar ve bu ilgi alanlarıyla motive olurlar. Bu özel ilgi alanlarına dahil olması, çocukları problem çözmeye teşvik etmenin bir yolu ancak ilgi alanlarının diğer becerileri ihmal etmesine sebep olmamasına dikkat edilmeli.
- Rutinlere önem verilmeli: Asperger sendromlu çocuklar, yapılandırılmış ve öngörülebilir bir ortamda kendilerini daha güvende hisseder. Ebeveynler olarak günlük rutinler oluşturun ve değişiklikler gerektiğinde önceden onu bilgilendirin. Görsel programlar veya listeler günlük görevlerini anlamasına yardımcı olabilir.
- Sosyal becerilerini geliştirmesine zemin hazırlanmalı: Asperger sendromlu çocuğun sosyal becerilerini geliştirmesi için kontrollü ve güvenli ortamlar yaratılmalı. Sosyal beceri eğitimleri, grup terapileri veya oyun terapileri bu konuda destekleyici olabilir.
- Stresi ve kaygısı azaltılmalı: Gürültü, parlak ışıklar veya yoğun sosyal etkileşim gibi tetikleyicilerden uzak bir ortam sağlayarak Asperger sendromlu çocuğun duyusal hassasiyetlerini yönetmesine yardımcı olunmalı. Rahatlamaları için nefes egzersizleri, rahatlatıcı aktiviteler (kitap okuma, resim yapma vb.) veya sakinleşme köşeleri gibi yöntemler oluşturabilirsiniz.
- Pozitif pekiştirici kullanılmalı: Asperger sendromlu çocuğun başarıları, küçük ya da büyük fark etmeksizin kutlanmalı ki özgüvenleri artsın. Hataları düzeltilirken de nazik ve yapıcı olunmalı; eleştirinin yerine yol gösterici bir tavır sergilenmeli.
- Ani değişikliklerden kaçınılmalı: Ani plan değişiklikleri, Asperger sendromlu çocuklarda kaygıya yol açabilir. Her türlü değişikliği önceden açıklamak ve alternatif çözümler sunmak bu noktada önemli.
- Uzman desteği ihmal edilmemeli: Çocuğunuzun ihtiyaçlarına göre bir uzman (psikolog, ergoterapist veya özel eğitim öğretmeni) ile çalışmayı düşünebilirsiniz. Sosyal beceri eğitimleri, davranış terapileri ve grup terapileri gibi destekler faydalı olabilir.
- Ebeveynler olarak kendinizi de eğitmelisiniz: Asperger sendromu hakkında bilgi edinmek, çocuğunuzun davranışlarını anlamanıza ve ona daha iyi bir destek sağlamanıza yardımcı olur. Kitaplar, eğitim seminerleri ve destek grupları siz ebeveynlere rehberlik edebilir.
- Kendi fiziksel ve ruhsal sağlığınızı unutmamalısınız: Asperger sendromlu bir çocuğun ebeveyni olarak çocuğunuza destek verirken kendi fiziksel ve duygusal sağlığınızı ihmal etmeyin. Destek gruplarına katılarak veya sosyal medyadan diğer ailelere ulaşarak benzer deneyimlere sahip kişilerle iletişim kurabilirsiniz.
- Duygularını anlamasına yardımcı olmalısınız: Asperger sendromuna sahip çocuklar, kendi duygularını anlamakta ve ifade etmekte zorlanabilirler. Onlara duygularını nasıl tanıyıp yöneteceklerini öğretmek, daha sağlıklı iletişim kurmalarına yardımcı olur.
- Çocuğun stres seviyesi gözlemlenmeli: Dr. Katherine Leonchick şöyle diyor: “Asperger sendromlu bir çocuğun ilerlemesini ve stres seviyesini sık sık gözlemlemek önemlidir. Bu çocuklara yaptıkları doğru şeyleri söylemek iyi olabilir. Ayrıca denedikleri ve başardıkları şeyleri kutlamak gerekir.”
- Duyusal uyaranları kontrol edin: Fazla ışık, gürültü veya kalabalık gibi duyusal tetikleyicilerden kaçınarak Asperger sendromlu çocukların yaşam alanlarını onlara uygun hâle getirebilirsiniz.
- Soru sorma ve cevaplama becerilerini geliştirin: Asperger sendromlu çocukların merak ettiği konularda soru sorması için onu teşvik edebilir ve sorularına açık, anlamlı cevaplar vererek bilişsel gelişimlerini destekleyebilirsiniz.
Sıkça sorulan sorular
İşte Asperger sendromu için sıkça sorulan sorular ve cevapları!
Bir çocuğun Asperger olduğunu nasıl anlarız?
Asperger sendromlu çocuklar, sosyal ipuçlarını anlamakta ve sosyal etkileşimlerde bulunmakta zorluk yaşayabiliyor. Belirli bir konuya fazla ilgi gösterebiliyor, rutinlere sıkı sıkıya bağlı olabiliyor ve değişikliklere adapte olmakta zorlanabiliyor. Ayrıca jest ve mimik gibi sözsüz iletişim biçimlerini anlamakta güçlük çekebiliyorlar.
Asperger sendromu nasıl teşhis edilir?
Asperger sendromunun teşhisi, genellikle bir çocuk psikiyatrı veya gelişimsel uzman tarafından yapılan detaylı değerlendirmelerle konuyor. Sosyal beceriler, iletişim tarzı ve davranışsal özellikler göz önünde bulundurularak standart testler ve gözlemler uygulanıyor. Aile öyküsü ve çevresel gözlemler de teşhis sürecinde önemli rol oynuyor.
Asperger sendromu ne zaman belli olur?
Asperger sendromu genellikle 3-5 yaşlarında, çocuk sosyal ortamlara girmeye başladığında belirginleşiyor. Sosyal iletişimdeki zorluklar, rutinlere olan bağlılık ve özel ilgi alanlarının ortaya çıkmasıyla dikkat çekebiliyor ancak bazı durumlarda bu belirtiler daha ileri yaşlarda da fark edilebiliyor.
Novakid’le tanışın!
Novakid, çocuklara ve ebeveynlere merak edilen konular hakkında cevaplar verirken uzman eğitmenler tarafından online İngilizce eğitimi de veriyor! Novakid’in ilk deneme dersini çocuğunuz için ücretsiz alıp İngilizceyi interaktif ve eğlenceli bir şekilde yaşayarak öğrenmesini sağlayabilirsiniz!
