8 min
0 yorum
Unutulan geleneksel çocuk oyunları ve kuralları nelerdir? Nostalji vakti!
Geleneksel çocuk oyunları zamanında hepimizi eğlendirmiş olsa da artık unutulmaya yüz tutmuş durumda. Kültürümüzün bir parçası olan bu eski oyunları canlı tutmak, çocuklarımızın onları oynamasını sağlamak boynumuzun borcu. Sonuçta benliğimizin bir parçası oldukları gibi oyunların faydaları da saymakla bitmez.
Peki eskiden oynanan oyunlar ve kuralları nelerdir? Gelin eski çocuk oyunlarından bazılarını inceleyelim!
Kutu kutu pense
Oyuncu sayısı: En az 3
Uygun yaş: En az 3-4
Bu oyun en az üç kişiyle oynanır. El ele tutuşup çember oluşturan oyuncular, birlikte dönerken hep bir ağızdan “Kutu kutu pense, elmamı yerse, arkadaşım [oyuncu ismi], arkasına dönse” tekerlemesini söyler. Adı söylenen kişi arkasına dönerek çemberin bir parçası olup dönmeye devam eder, herkes döndükten sonra tekerleme “arkasına dönse” yerine “önüne dönse” denerek tekrarlanır.
Arapsaçı
Oyuncu sayısı: En az 3
Uygun yaş: En az 5-6
En az üç kişiyle oynanan ve bir yün ip yumağı gerektiren bu geleneksel çocuk oyununda öncelikle oyuncular daire şeklinde dizilir. Sonrasında ise ilk oyuncu ip yumağının ucunu tutup onu bırakmayarak yumağı başkasına fırlatır. Yumağı alan oyuncu da ipten tutup yumağı başkasına fırlatır, bu şekilde gitgide karışan bir iplik çıkar ortaya. Oyunun ikinci aşamasında ise oyuncular yumağı yine birbirilerine atarak düğümü çözmeye çalışırlar.
Aspirin
Oyuncu sayısı: En az 5-6, daha çok olursa daha iyi
Uygun yaş: En az 6-7
Kişi sınırlaması olmasa da tercihen 5-6 kişiyle oynanması gereken, kalabalıklaştıkça daha keyifli olan bir oyundur. Oyundan önce bir doktor seçilir, doktor aklından 1’den 10’a kadar bir sayı tutar. Diğer oyuncuların hepsinden bu sayıyı tahmin etmelerini ister, doğru tahmin edenler doktorun yardımcısı olur.
Sonrasında tekrar bir sayı tutar ve tahminleri alır, bu süreç yardımcı olmayan tek bir kişi kalana kadar devam eder. Bu kişi ebe olur ve diğer oyuncuları yakalamaya çalışır – yakalayınca “Aspirin!” diye bağırır. Yakalananlar da ebeye katılıp diğer oyuncuları kovalar, ebelenmeden sona kalan kişi oyunu kazanır.
Körebe
Oyuncu sayısı: En az 3
Uygun yaş: En az 4-5
Geleneksel Türk çocuk oyunlarından biri olan körebe oyununda öncelikle bir ebe seçilir ve gözü bağlanır – körebe ismi de zaten buradan gelir. Oyuncular, ebenin etrafında dönerken ebe elleriyle bir tanesini tutar. Tuttuğu kişinin başını, yüzünü, üstünü elleriyle yoklar. Bu kişinin kim olduğunu anlayabilirse tutulan kişi ebe olur ve oyun bu şekilde devam eder. Ebe, doğru tahmini yapamazsa ebe olarak kalır.
Çatlak patlak
Oyuncu sayısı: En az 2
Uygun yaş: En az 4-5
Çocuk oyunları arasında sevilen bir örnek olan çatlak patlak en az iki kişiyle oynanır, daha kalabalık olunca daha eğlenceli olur. İki kişi oynanıyorsa oyuncular karşı karşıya geçer, çok kişi oynanıyorsa yan yana dizilirler. Her oyuncu; sol elini soldaki oyuncunun elinin üstüne, sağ elini ise sağdaki oyuncunun elinin altına koyar. Aşağıdaki tekerleme okunur, son kelime söylendikten sonra oyuncular birbirinin eline vurmaya çalışır – eline vurulan oyundan elenir.
“Çatlak patlak
Yusyuvarlak
Kremalı börek
Sütlü çörek
Çek dostum çek
Arabanı yoldan çek
Çek çek amca
Burnun kanca
Al sana bir bulmaca
Bulmaca kaç parça
Veriyorum 5 parça
Bir, iki, üç, dört, beş.”
Kukalı saklambaç
Oyuncu sayısı: En az 5-6, daha çok olursa daha iyi
Uygun yaş: En az 7-8
Kukalı saklambaç oyununu keyifle oynamak için en az 5-6 kişi gerekmektedir. Öncelikle bir ebe seçilir. Sonrasında ise oyunculardan bir tanesi oyun alanının ortasına koyulan topa vurup onu uzak bir noktaya atar. Ebe bu topu merkeze geri getirmeye çalışırken oyuncular saklanır. Ebe kukayı getirdikten sonra saklananları ararken diğer oyuncular topu yine uzağa fırlatabilir – fakat bunu yaparken ebeye yakalanırlarsa ebe kukaya basarak “kukaladım” der.
Yağ satarım bal satarım
Oyuncu sayısı: En az 6, daha çok olursa daha iyi
Uygun yaş: En az 6-7
En az altı kişiyle oynanan bu eski çocuk oyunu için bir de mendile ihtiyacınız var. Öncelikle oyuncular bir çember hâlinde dizilip yere oturur, bir kişi ebe olarak seçilir. Ebe, mendili alıp çemberin etrafında dönerken aşağıdaki şarkıyı söyler:
“Yağ satarım, bal satarım,
Ustam ölmüş, ben satarım.
Ustamın kürkü sarıdır,
Satsam on beş liradır.
Zam-bak Zum-bak
Dön arkana iyi bak.
Yağ satarım, bal satarım,
Ustam ölmüş, ben satarım.
Alacağına, vereceğine
Bir kaşık ayran
Yarın sabah bayram.”
Bunu söylerken mendili birinin arkasına bırakır. Mendilin arkasına bırakıldığı kişi bunu fark etmezse ebe ikinci turda onun sırtına dokunur. Sırtına dokunulan kişi ebeyi kovalamaya başlar, oyuncular ise “Tavşan kaç, tazı tut!” diye tempo tutar. Eğer ebe turu tamamlayıp seçtiği kişinin boşalan yerine oturabilirse ebe değişir, eğer seçilen kişi ebeyi yakalayamazsa oyun aynı şekilde devam eder.
Misket oyunu: Karış
Oyuncu sayısı: En az 2
Uygun yaş: En az 3-4
İki veya daha fazla oyuncu ile oynanır. Oyunculardan bir tanesi, misketini çok uzak veya çok yakın olmayacak şekilde ileri atar. Diğer oyuncu ise bu misketi vurmaya, vuramazsa da en azından bir karış mesafesine yaklaşmaya çalışır. Misketi vurmanın ve karış olarak yaklaşmanın ödülü, oyuncular arasında belirlenebilir.
İstop
Oyuncu sayısı: En az 3
Uygun yaş: En az 5-6
En az 3 kişiyle oynanabilen istop oyununda bir kişi ebe olarak belirlenir, oyuncular bir çember oluşturur. Ebe, topu oyunculardan birinin ismini söyleyerek havaya atar, oyuncular kaçmaya başlar. Adı söylenen kişi, top yere düşmeden topu tutup “İstop” diye bağırır. “İstop” diye bağırıldığı anda bütün oyuncular hareketsiz durmak zorundadır, topu tutan kişi ise duran kişilerden birini vurarak onu ebe yapar. Kimseyi vuramazsa ebe olarak oyuna devam eder.
Bülbül kafeste
Oyuncu sayısı: En az 5-6
Uygun yaş: En az 6-7
En az 4-5 kişiyle oynanan bu ilkokul oyununda çocuklar el ele tutuşup bir çember oluşturur, bu çember “bülbül kafesi” olur. Oyuncular arasından iki üç kişi “bülbül” olarak seçilip kafesin içinde dolaşmaya başlarlar.
Oyun esnasında halkayı oluşturan çocuklar “bülbül kafeste” diyerek el ele tutuşmayı bırakıp el çırparlar, bu esnada bülbüller kafesten çıkmaya çalışır. Fakat halkayı oluşturan oyuncular da hemen tekrardan el ele tutuşarak onların çıkmasını engellemeyi dener. Kafesten çıkabilen bülbüller oyunu kazanır.
Bezirganbaşı
Oyuncu sayısı: En az 5-6
Uygun yaş: En az 4-5
En az 5-6 kişiyle oynanan bu okul öncesi geleneksel oyunda çocuklar önce bir daire oluşturur. Daire arasından iki kişi seçilir, bu iki kişiden biri “sıcak”, diğeri ise “soğuk” olur. Bu iki kişi karşı karşıya geçip el ele tutuşurlar ve ellerini yukarı kaldırıp bir kapı yaparlar. Diğer oyuncular ise tren olup aşağıdaki şarkı söylenirken bu kapıdan geçmeye çalışırlar.
“Aç kapıyı bezirganbaşı, bezirganbaşı. Kapı hakkı ne verirsin, ne verirsin. Arkamdaki yadigar olsun, yadigar olsun.. Bir sıçan, iki sıçan, üçüncüsünde kapan.”
Bu şarkının “Üçüncüsünde kapan” kısmında iki kişi kapıdan geçen oyuncuyu kapar ve ona “Sıcak mı soğuk mu?” diye sorar. Diğer oyuncuların duymayacağı şekilde cevap veren oyuncu, seçtiği kişinin arkasına geçer. Tren devam ettikçe herkes birinin arkasına geçtikten sonra ortaya bir tebeşir çekilir ve oyuncular birbirinin belinden tutup karşılıklı olarak çekişir, tebeşiri geçen takım oyunu kaybeder.
Yedi kiremit
Oyuncu sayısı: Oyun alanına bağlı olarak değişir
Uygun yaş: En az 6-7
Yedi adet kiremit veya yassı taş, bir tane de top gerektiren bu oyunu oynamak için öncelikle oyuncular iki takıma ayrılır. Yere yedi adet taş veya kiremit üst üste koyulur. Topu atan grup, kiremitlerden belli bir mesafe uzağa geçer ve topu kiremitlere doğru yuvarlayarak atar – bu sırada diğer grup da kiremitlerin yanında durur.
Kiremitler devrildiğinde atıcı grup kaçmaya başlar, diğer grup ise topla atıcı gruptakileri vurmaya çalışır. Atıcı grup, bu esnada kiremitleri vurulmadan yeniden dizmeye çalışır. Başarırlarsa tekrar atarlar, başaramazlarsa diğer gruba geçerler. Eski oyunlar arasında en sevilenlerden biri olan yedi kiremit, işte bu şekilde oynanır.
Onüç (13, futbol oyunu)
Oyuncu sayısı: En az 3
Uygun yaş: En az 5-6
En az üç kişiyle oynayabileceğiniz, futbol temelli yöresel çocuk oyunları arasında bulunan onüçte öncelikle sektirmeyle bir kaleci belirlenir – topu en az sektiren veya önceki oyunda ilk elenen kişi ilk kaleci olur. Diğer oyuncular ise bu kaleciye farklı şekillerde gol atmaya çalışır, fakat golün sayılabilmesi için topun yerden kaldırılmış olması gerekmektedir (oyuncular topu kendilerine kaldıramaz).
Kaleciye atılan ilk gol kafayla olmak zorundadır ve her gol türünün kendine ait bir puanı vardır (Düz gol: 1, Kafa: 3, Vole: 4, Topuk: 3, Omuz: 8, Rövaşata: 8 gibi.) Eğer şut vuran kişi topa yerden vurup gol attıysa, topu dışarı attıysa, veya attığı topu kaleci havada tuttuysa kaleye geçer. Gol puanları kalecilere yazılır ve 13 puana ulaşan kişi oyundan elenir. Eğer bir kaleci kaleden çıkarken sekiz puandan az puanı varsa puanı sıfırlanır.
Sona kalan iki kişi, penaltılarla veya top sektirmeyle oyunu kimin kazandığını belirler.
Bom
Oyuncu sayısı: En az 3
Uygun yaş: Fark etmez
Bom oyunu, sadece temel bir şekilde matematik bilgisi gerektiren bir oyundur. Bir kişi birden itibaren saymaya başlar, diğer oyuncular ise beşin katlarında (5, 10, 15 gibi) “Bom” der. Söylemeyi unutan kişi oyundan elenir, son kişi kalana kadar oyun devam eder.
Bu oyunun biraz daha zor bir versiyonunda ise hem beşin hem de yedinin katları takip edilmelidir. Bom oyununa ek olarak bir de yedinin katlarında (7, 14, 21 gibi) “Fiz” denmelidir. 35 gibi her ikisinin de katı olan bir sayıya gelindiğinde ise “Bom fiz” denir.
Deve – cüce
Oyuncu sayısı: En az 2
Uygun yaş: Fark etmez
Oldukça basit bir çocuk oyunu olan deve – cüce için en az iki kişi gerekir. Bir kişi “Deve” veya “Cüce” diyerek komut verir. “Deve” dendiğinde oyuncular ayağa kalkmalı, “Cüce” dendiğinde ise oturmalıdır. Komut verici kişi, bu komutları üst üste ve hızlıca söyleyerek oyuncuların kafasını karıştırabilir. Yanlış komutu uygulayan kişi oyundan elenir.
Yakartop (Can)
Oyuncu sayısı: En az 6-7, daha çok olursa daha iyi
Uygun yaş: En az 6-7
Oynamak için bir topa ihtiyaç duyacağınız yakartop oyununda öncelikle oyuncular atıcı ve kaçıcı olarak iki takıma ayrılır. Atıcı takım kendi arasında ikiye ayrılır, ortalarına ise kaçıcı takımı alırlar. Atıcı takım, topu atarak ortadaki kaçanları vurmaya çalışır.
Fakat bunu yaparken dikkat etmeliler çünkü tutuculardan biri topu yere sekmeden tutarsa bir can kazanır. Bu can sayesinde vurulduğunda oyundan elenmez, canını kullanarak elenen arkadaşlarından birini de oyuna alabilir.
Son kişi son canını harcadığında yedi atış yapılır ve bu yedi atışta ortadaki kişi vurulursa oyunu atıcı takım kazanır, eğer vuramazlarsa tutucular kazanır. Yedi atışlık bölümde can tutulamaz.
Seksek
Oyuncu sayısı: Fark etmez
Uygun yaş: En az 3-4
Bu oyunda öncelikle tebeşir veya bir kiremit aracılığıyla yere aşağıdaki gibi bir alan çizilmelidir. Bu alanın sadece 8’e kadar çizilmiş hâli de kullanılabilir.
Sonrasında ise aktif oyuncu, seksek alanının içine doğru bir taş atar. Eğer bu taş oyun alanının dışına çıkarsa sıra diğer oyuncuya geçer. İki çizgi arasında kalırsa ise tekrar atılır.
Oyuncu, taşı bir karenin içine düşürdükten sonra her karenin içerisinde çizgilere değmeden seke seke ilerlemek ve taşının düştüğü kareyi atlayarak son kareye erişmek zorundadır. Oyunun kurallarını kendinize göre kişiselleştirebilmeniz de mümkün, önemli olan yere çizdiğiniz alanın içerisinde seke seke ilerlemek!
Köşe kapmaca
Oyuncu sayısı: En az 4
Uygun yaş: Çocuğun rahatça ayakta hareket edebilmesi yeterli
Köşe kapmaca oyununda oyuncuların her biri başka köşelere geçerek kendilerine yer alırlar. Ebe olarak seçilen kişi oyuna ortada başlar. Çocuklar birbiriyle köşelerini değiştirir, bu esnada ise ebe boş yerlere geçmeye çalışır. Yerini ebeye kaybeden oyuncu, yeni ebe olur ve oyun bu şekilde devam eder.
Birdirbir
Oyuncu sayısı: En az 3
Uygun yaş: En az 7-8
Takım gerektirmeyen bu oyunda öncelikle bir ebe seçilir. Ebe, tercihen yumuşak bir zeminde (mümkünse minderle desteklenmeli) hafif kambur bir şekilde eğilir. Diğer oyuncular ise ebeden hız alabilecekleri miktarda uzaklaşıp teker teker ebenin üzerinden atlarlar. Bunu yaparken aşağıdaki şarkıyı söylerler, her bir kişi şarkıdaki sırası geldiğinde atlar.
“Birdirbir,
İkidir iki, atlamayan olur tilki,
Üçtür üç, atlaması güç,
Dörttür dört, kuş gibi öt,
Beştir beş, aldım bir eş,
Altıdır altı, yaptım kahvaltı,
Yedidir yedi, el sırtıma değdi,
Sekizim seksek, yere düşen eşşek,
Dokuzum durak, nerde oturak?”
Çarşıya gittim
Oyuncu sayısı: En az 2
Uygun yaş: Konuşabilmek yeterli
Bu oyunda çocuklar daire kurarak yere otururlar. İlk oyuncu, “Çarşıya gittim” diyerek başlayıp çarşıdan ne satın aldığını söyler. Sıradaki oyuncuların her biri aynı şeyleri söyleyip yeni şeyler ekleyerek akışı devam ettirir. Sırayı karıştıran veya herhangi bir kelimeyi söylemeyi unutan yanar.
Novakid’le tanışın!
Eğer içeriğimizden faydalandıysanız çocuk gelişimi ve İngilizce eğitimi hakkında bilgiler verdiğimiz diğer bloglarımızı da okumayı unutmayın. Çocuklara İngilizce dersi veren bir online kurs arayışındaysanız da programlarımıza göz atın, üstelik ilk deneme dersiniz tamamen bedava!
