Volkan nedir? Çocuklar için yanardağ deneyleri nasıl yapılır?

İçinde bulunduğumuz Dünya, canlı ve cansız olmak üzere birçok güzelliğe ev sahipliği yapıyor. Okyanuslar, dağlar, ovalar ve çöller ise dünyadaki doğal güzelliklerin yalnızca birkaçı.

Volkanlar da doğadaki diğer büyüleyici ve görkemli oluşumlardan biri. Çocuklar volkanların nasıl oluştuğunu, neden patladığını ve dünyamıza nasıl şekil verdiğini merak ederler. 

Çocukların doğal oluşumlara duyduğu bu ilgiyi pekiştirmek ve onlara yeni bilgiler öğretmek için birçok yöntem bulunuyor. Çocuklara bu gibi coğrafi konular hakkında yeni bilgiler öğretebilir ve onlarla birlikte öğretici deneyler yapabilirsiniz.

Biz de bu yazımızda yanardağların ne olduğunu çocuklar için açıklayacak, yanardağ deneyleri gösterecek ve yanardağların gizemli dünyasına eğlenceli bir yolculuk yapacağız!

Volkanlar nasıl oluşur?

Volkanların ne olduğunu artık daha iyi biliyoruz. Öyleyse gelin şimdi de volkanların nasıl oluştuğunu inceleyelim.

Magmanın yoğunluğu çevresindeki kayalardan daha azdır. Bu yüzden yüksek basınç altında oluşan magma, yer kabuğundaki çatlaklardan yukarı doğru hareket etme eğilimindedir.

Magmanın büyük bir kısmı, yer kabuğunun derinliklerinde soğuyarak derinlik kayaçları adı verilen katı kayalar oluşturur. Sadece küçük bir kısmı, yüzeye çıkarak volkanları meydana getirir.

Volkanlar her zaman koni biçiminde olmak zorunda değildir. Ancak birçoğu filmlerden ve belgesellerden de aşina olduğumuz üzere koni biçimindedir.

Örneğin, Japonya’daki Fuji Dağı, 3.776 metre yüksekliyle büyük bir koni biçimindeki oldukça görkemli bir yanardağdır.

Dünya’daki en bilinen yanardağlar!

Çocuklar için yanardağ deneylerine geçmeden önce, Dünya’da bulunan en bilindik yanardağlar hakkında birkaç bilgi edinebiliriz.

İşte, Dünya’nın dört bir yanından en ünlü yanardağlar:

• Vezüv Yanardağı (İtalya): İtalya’nın Napoli kentinin doğusunda bulunan bu yanardağ, MS 79 yılında Pompeii ve Herculaneum şehirlerini yerle bir eden büyük patlamasıyla ünlüdür.
• Etna Yanardağı (İtalya): İtalya’daki bir diğer yanardağ ise Etna Yanardağı. Sicilya’da bulunan bu yanardağ Avrupa’nın en yüksek yanardağlarından biri ve üstelik hala aktif!
• Kilauea Yanardağı (ABD): Hawaii’de bulunan bu yanardağ dünyanın en aktif yanardağlarından biridir ve süregelen lav akıntılarıyla bilinir.
• Fuji Dağı (Japonya): Japonya’nın simgelerinden biri olan bu volkan, 3.776 metre yüksekliğe sahiptir ve şekliyle konumu dolayısıyla Japonya’daki en ünlü turist merkezlerinden biridir.
• Krakatoa (Endonezya): 1883’teki büyük tsunamilere neden olan patlamasıyla tanınan bu yanardağ Endonezya’da yine aynı isimle anılan ıssız bir adada bulunur.
• Eyjafjallajökull (İzlanda): Oldukça yakın bir tarihte, 2010 yılında patladığında Avrupa hava trafiğini büyük ölçüde etkileyen aktif bir yanardağdır.
• Mauna Loa (ABD): Hawaii’deki bu yanardağ, dünyanın en büyük kalkan volkanıdır ve oldukça aktif bir volkanik bölgede bulunur.

Plastik şişeyle yanardağ deneyi

Yanardağların nasıl patladığını çocuklara göstermek için yapabileceğiniz deneylerden en basiti aşağıdaki gibi:

Malzemeler:

• 1 adet plastik şişe
• Yarım bardak su
• Oyun hamuru
• 6 kaşık karbonat
• Sirke
• Bulaşık deterjanı
• Kırmızı gıda boyası

Yapılışı:

• Etrafın kirlenmemesi için tepsi veya örtü gibi bir malzemeyle önlem alarak başlayın.
• Plastik şişeyi tepsinin ortasına yerleştirin.
• Kahverengi oyun hamuruyla şişenin etrafını sararak şişeye dağ görünümünü verin.
• Şişenin içerisine biraz su ve bulaşık deterjanı dökün.
• Şişenin içindeki karışımın lav görünümünü alması için kırmızı gıda boyasını ekleyin.
• Gıda boyasının ardından sırasıyla karbonat ve sirkeyi ekleyin.
• Sirkeyi eklediğinizde şişenin içinde birleşen karbonat ve sirkenin bir yanardağ gibi patladığını göreceksiniz.

Gerçekçi volkan deneyi

Evde isterseniz biraz daha fazla malzeme kullanarak gerçekçi bir volkan tasarımı da oluşturabilirsiniz. Bu deneyi hazırlamak biraz daha zor olabilir ancak çocuklar için bu hem eğlenceli hem akılda kalıcı olacaktır.

Malzemeler: 

• İnce tepsi
• Sirke
• Sürahi
• Kavanoz
• Kırmızı gıda boyası
• Kağıt veya huni
• Poliüretan köpük
• Akrilik boya
• Karbonat
• Yapıştırıcı

Yapılışı:

• Yapıştırıcı yardımıyla kavanozu tepsinin ortasına yapıştırın.
• Poliüretan köpüğün kullanım talimatlarını iyice okuduktan sonra kavanozun etrafına dağ görünümü vermek için sıkın.
• Yanardağa benzemesi için akrilik boyayla birlikte köpüğü dilediğiniz gibi boyayın.
• Kağıdı külah haline getirip kavanozun ağzına yerleştirin. Bunun yerine bir huni de kullanabilirsiniz.
• 2-3 yemek kaşığı karbonatı volkanın içine dökün.
• Sürahinin içinde birkaç damla gıda boyasıyla sirkeyi karıştırın.
• Sirke ve gıda boyası karışımını yavaşça volkanın içine dökün.
• İşte gerçekçi yanardağ deneyimiz hazır!

Yanardağ gazı deneyi

Deneyler yardımıyla çocuklara sadece yanardağların nasıl patladığını değil, yanardağlardaki gazların nasıl açığa çıktığını da gösterebilirsiniz. İşte buna bir örnek:

Malzemeler:

• 1 cam şişe
• Balon
• Limon tuzu
• Karbonat
• Su

Yapılışı:

• Balonun içine bir miktar karbonat doldurun..
• Limon tuzunu cam şişenin içine ekledikten sonra su ilave edin.
• Cam şişenin içindeki çözeltinin karışması için iyice çalkalayın.
• Balonu yavaşça şişenin ağzına geçirdikten sonra balonun içindeki karbonatın şişenin içindeki çözeltiyle karışmasına izin verin.
• Bu karışım sayesinde ortaya çıkan gazlarla birlikte balon şişecek. Bu da yanardağlardaki gazların ortaya çıkışını bize gösteriyor.