8 dk. 2020’lerdeki bilimsel gelişmeler nelerdir? İşte çocuklar için en yakın zamandaki bilimsel keşif örnekleri!
Dünyamız her geçen gün biraz daha değişiyor. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte sürekli yeni şeyler keşfediyoruz ve dünyanın problemlerine çözümler bulmaya daha da yaklaşıyoruz. Her an geleceği tamamen değiştirebilecek, fazlasıyla heyecan uyandırıcı bilimsel ve teknolojik gelişmelerden haberdar olma ihtimalimiz var.
Fakat bilim dünyası böylesine hızlı ve hareketliyken, yeni keşiflerden haberdar olmak pek de kolay olmayabiliyor. Bilimsel gelişmeler elbette bizim için heyecan verici olmalı, fakat bazen öyle hızlı gelip geçiyorlar ki gerçekleştiklerini hiç duyamıyoruz bile!
Eğer siz de yakın zamanda kendinizi bilimsel gelişmelerin hızına yetişememiş gibi hissettiyseniz, bu yazımız tam size göre. Sizler için 2020’li yıllarda gerçekleşen çok önemli bazı bilimsel keşif örneklerini sıraladık. Bu keşifleri kimler yaptı, neden önemliler, geleceğimiz için ne ifade ediyorlar, hepsini anlattık.
Haydi, hep beraber son 4 yılda gerçekleşen yeni keşifleri öğrenelim!
Plastik yiyen bakteri
2020 yılının Mart ayında, Almanya’nın Leipzig şehrinde bulunan Helmholtz Center for Environmental Research’den bir grup araştırmacı, plastikle beslenen bir bakteri türü keşfettiğini duyurdu.
Bulunan bakteri türü oldukça yaygın olan, ancak yok edilmesi veya geri dönüştürülmesi de bir o kadar zor olan poliüretan adında bir plastik türünü, özel bir enzim salgılayarak tam anlamıyla yiyor!
Bu bilimsel gelişme, dünyanın neredeyse her yerinde bulunan ve çevreyi kirleten plastiklere karşı mücadele etmemizde fazlasıyla işe yarayacak. Keşfedilen bakteri sayesinde yapay ürünlerde en çok kullanılan plastik türlerinden biri olan poliüretanın doğayı kirletmesini, tamamen doğal yollarla önleyebiliriz!
Ancak elbette bu bilimsel keşif, plastik sorununu bir anda çözüp bitiremiyor. Araştırmacılar, öncelikle bakterinin salgıladığı enzim hakkında daha fazla bilgi edinmemiz gerektiğini söylüyor. İkinci olarak ise, bu bakteri türünü doğada kullanmadan önce, ekosistemler üzerinde ne gibi etkilere yol açacaklarının daha yakından incelenmesi gerekmekte.
Kaynak: Voice of America
Yeni bir organ
2020 yılının çoğunluğu COVID-19 araştırmalarıyla geçse de, biyoloji ve tıp alanlarında bilimsel gelişmeler yaşanmaya devam etti. Yılın sonlarına doğru, insan bedenine dair ilginç bir yeni keşif duyuruldu.
Hollanda Kanser Enstitüsü’nde çalışan araştırmacılar, burun boşluğu ve boğazın birleştiği yerde daha önce fark edilmemiş salgı bezleri bulduklarını söylediler. Araştırmacılar, bu salgı bezlerinin yeni bir organ olduğunu öne sürdüler ve keşiflerine “tüberyal bezler” adını verdiler.
Ancak bu konuda herkes hemfikir değil! Bazı bilim insanları, bu yeni keşfin bir organ değil, yalnızca farklı bir çeşit tükürük bezi olabileceğini söylüyor. Görünen o ki insan bedenine dair daha öğreneceğimiz çok şey var!
Kaynak: CNN
Mars’ın iç yapısı
Uzay araştırmaları alanında oldukça önemli bilimsel gelişmelerden biri, 2021 yılında gerçekleşti. 2018 yılından beri Mars’ın iç yapısı hakkında veri toplayan NASA uzay aracı InSight’ın elde ettiği bulgular, nihayet bilim insanları tarafından yorumlanabildi.
InSight’tan elde edilen verilerle ulaşılan yeni keşifler, Mars’ın tarihçesini anlayabilmemizde oldukça işe yaradı. Mars’ın iç yapısına dair bu tarz keşif örnekleri, gezegen hakkında gelecekte yapılacak çalışmalarda da oldukça yardımcı olacak. Güneş sistemindeki komşumuz hakkında edindiğimiz bilgiler, onun eskiden Dünya’ya benzeyip benzemediğini öğrenmemizi sağlayacak!
Fakat bazı bilimsel gelişmeler, büyük fedakarlıklar gerektiriyor. InSight, Mars hakkında bu paha biçilmez bulguları bizlere aktardıktan sonra maalesef 2022 yılında Dünya ile olan iletişimini tamamen kaybetti. Özellikle de uzay araştırmalarındaki bilimsel keşiflerde kullanılan veri toplama araçları, ne yazık ki belirli bir süre sonra tıpkı InSight gibi güç kaynaklarını kaybedebiliyor. Her şey için teşekkürler InSight!
Kaynak: Science
Yeni insan türleri
2021 yılının önemli bilimsel gelişmelerinden bir diğeri de, insanlığın tarihi açısından oldu. Bunu derken yalnızca bizden yani Homo sapiens’ten değil, çok uzak zamanlardaki akrabalarımızdan bahsediyoruz!
Dünya’da yaşamış olan Homo sapiens dışı insan türlerine dair iki önemli bilimsel keşif yapıldı. İkisinden de kısaca bahsedelim:
Öncelikle, Çin’de terk edilmiş bir kuyunun dibinde, şaşırtıcı derecede iyi korunmuş bir kafatası bulundu. Chinese Academy of Sciences’da çalışan araştırmacılar, incelemeler sonucu bu kafatasının 146 bin yıl önce yaşamış, bizden farklı bir insan türüne ait olduğunu fark etti. Ardınan, bunun daha önce keşfedilmemiş bir insan türü olduğunu öne sürdüler ve yeni türe Homo longi, yani Ejderha İnsanı adını verdiler!
Bununla neredeyse eş zamanlı olarak İsrail’de bilim insanlarının kafasını karıştıran özelliklere sahip bazı kafatası ve çene kemiği parçaları keşfedildi. Tel Aviv Üniversitesi’nde yapılan araştırmalarda bu kemiklerin sahiplerininin 140 ila 120 bin yıl önce bizim türümüzle beraber yaşadığı, hatta bazı aletleri paylaşımlı kullandıkları tespit edildi! Ancak araştırmacılar, yeterli kanıt olmadığından bu kemik parçalarının yeni bir türe ait olduğunu söylememeyi tercih etti.
Bu önemli keşif örnekleri, bir canlı türü olarak insanlığın tarihi hakkında gerçekten de merak uyandırıcı bilimsel keşiflere birer örnek!
Anıların beyindeki yeri
2022 yılında nörobilim alanında önemli bir bilimsel keşif yapıldı. Nörobilimciler, uzun yıllardır hafıza yetisinin tam olarak nasıl işlediğini anlamaya çalışıyor. Bunun için beyinde hafızaların nasıl oluşturulduğa, nasıl saklandığına ve hatırlamanın nasıl gerçekleştiğine dair deneyler yapılıyor.
Rockefeller Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, hatırlama eylemi üzerine önemli bulgular sundu. Sonuçlara göre beynin hippocampus bölgesi ile en öndeki bölge olan prefrontal korteks, anılarımızı hatırlamamız için birlikte hareket ediyor. Yani anılarımız bir bakıma aklımızın ucunda!
Elbette, insan beynine dair bilimsel gelişmelerin her biri, daha da yenilerine kapı açıyor. Bu önemli bulgu, hatıralar konusunda yeni modeller geliştirilmesini, yeni hipotezler oluşturulmasını ve bunları sınayan yeni keşifler yapılmasını gerekli kılıyor.
Kaynak: Nature
Ölü organları diriltmek
Tıp alanındaki bilimsel gelişmeler, insanlığı belki de en yakından ve en doğrudan etkileyecek olanlar. 2022 yılında da sağlık bilimlerindeki büyük keşiflere bir yenisi eklendi.
Yale Üniversitesi’nde üretilen OrganEx isimli özel bir çözelti sayesinde; beyin, kalp, karaciğer ve böbreklerin de dahil olduğu domuz organları, hayvanın ölümünün ardından hayatta tutuldu.
Bu, organ nakilleri açısından gerçekten önemli bir bilimsel gelişme! Normalde nakledilecek organlar, anında muhafaza edilmeye başlanmazlarsa maalesef nakile uygun olmuyorlar. Ancak bu yöntem insan organlarına da uygulanabilirse bu sorun çözülebilir!
Fakat elbette bu yeni keşif, üzerine çok daha fazla araştırma ve deney gerektiriyor. Hayata döndürülen organların ne kadar sağlıklı çalıştıklarını anlamak bir yana, bu yöntemin insan dokuları için de uygulanıp uygulanamayacağını öğrenmemiz lazım!
Kaynak: National Institutes of Health
Mantarların birbiriyle iletişim kurması
2022 yılı, biyoloji alanındaki bilimsel gelişmeler açısından verimli bir yıldı. Bu alandaki yeni keşiflerden biri de, mantarlarla ilgili bir çalışmadan geldi.
University of the West of England Bristol’de yapılan araştırmada, mantarların birbirleriyle kelimenin tam anlamıyla iletişim kurduğu keşfedildi! Bu oldukça şaşırtıcı bir gelişme, çünkü iletişim kurmak deyince aklımıza genelde hayvanlar geliyor. Ancak görünüşe göre canlılar aleminde olasılıklar çok daha geniş!
Fakat elbette, heyecanı dozunda tutmak lazım. Araştırmacılar, mantarların iletişimini insanlarınkine benzetmek için halen daha çok erken olduğunu söylüyor. Mantarların iletişim sistemini daha yakından incelemek, gelecekte de ilginç bilimsel keşiflere yol açabilir!
Kaynak: Smithsonian Magazine
Beyin okuma cihazı
Hepimiz yapay zekanın ne kadar hızlı geliştiğinin az çok farkındayız. 2023 yılında yapay zeka alanında, bilim kurgu hikayelerinden fırlamış gibi görünen bir bilimsel gelişme yaşandı.
University of Texas at Austin’de yapılan bir araştırmada bilim insanları, hem beyin tarama cihazlarından hem de bir yapay zeka modelinden faydalanarak tam anlamıyla insanların düşüncelerini okumayı başardı! Yapay zeka modeli, beyinden alınan sinyalleri işleyerek anlaşılabilir ve tutarlı cümlelere çevirdi. Üstelik model, bunu hem duyulan konuşma sırasında, hem hayal edilen konuşma sırasında, hem de tamamen sessiz bir video izlenirken dahi yapabildi!
Bu her ne kadar heyecan verici bir gelişme olsa da, elbette bazı etik problemler açığa çıkarıyor. Gelecekte yapay zekanın kötü kullanımına karşı sıkı önlemler almanın gerekliliğini bu tarz bilimsel gelişmelerle tekrardan hatırlıyoruz.
Kaynak: MIT Technology Review
Orak hücre anemisi tedavisi
2023 yılında tıp alanında da bazı önemli bilimsel gelişmeler yaşandı. Bunların arasında en önemli olanlardan biri, orak hücre anemisi hastalığının yeni bir tedavisinin keşfiydi.
Vertex Pharmaceuticals ve CRISPR Therapeutics şirketlerinin ortak geliştirdiği tedavi yöntemi, CRISPR-Cas9 adlı gen düzenleme teknolojisi aracını kullanarak orak hücre anemisini kökünden çözmeyi planlıyor. Yanlış duymadınız, gerçekten de doğrudan genleri düzenleyerek hastalık tedavi ediliyor!
Bu yeni keşif, oldukça ciddi bir hastalık olan orak hücre anemisi araştırmalarında şimdiye kadar atılmış belki de en büyük adım. Ancak elbette, gen düzenleme gibi yeni ve deneysel bir teknolojinin güvenli sonuçlar alabilmek için yakından takip edilmesi ve geliştirilmesi gerekiyor.
Kaynak: Nature
Gençlik hapı
Son olarak, 2023 yılında sağlık alanında gerçekleşen bilimsel gelişmelere bir örnek daha verelim. Bu yeni keşif, en başta duyunca inanması zor geliyor, ama tam anlamıyla bir gençlik hapı!
Harvard Üniversitesinde yapılan araştırmada, insan ve fare dokularında hücresel yaşlanmayı engelleyebilen bir ilaç bulunduğu duyuruldu. Bu ilaç, yaşlanmaya sebep olan bazı kimyasal süreçleri hedef alıp onları tersine çeviriyor.
Araştırma, oldukça olumlu sonuçlanmış olsa da halen erken aşamalarında ve doğal olarak herkes tarafından kabul edilmiş değil. İlacın olası risklerinin daha iyi anlaşılması adına çok daha fazla deney yapılması gerekmekte. Başarılı olunduğu takdirde insan ömrünü epey uzatan ilginç bilimsel keşifler söz konusu olabilir!
Novakid’le tanışın!
Novakid’de hem ebeveynlere hem de çocuklara merak edebilecekleri her konuda bilgiler sunuyoruz. Sizlere doğrudan yardımcı olabileceğimiz bir alan ise, İngilizce öğrenimi. Online İngilizce derslerimizde çocuklara ezberden uzak, eğlence dolu bir İngilizce öğrenme deneyimi sunuyoruz. Üstelik ilk deneme dersimiz ücretsiz!
