Gökyüzü niye mavidir? Çocuğunuza nasıl kolayca açıklayabilirsiniz?

Gökyüzünün mavi görünmesinin sebebinin ardında “ışık” dediğimiz şey yatıyor. Bu “ışık” hayatımızın her yerinde var, güneşten geliyor. Güneş ışıldarken aslında tek bir renge değil, farklı farklı renklere sahiptir: kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, mor gibi.

Gökyüzünün mavi olmasının sebebi ise güneşin ışığının saçılması. Güneşten gelen ışık dünyaya girerken toz parçacıkları gibi çok küçük şeylerle çarpışıyor. Güneş ışığındaki renklerden en çok çarpışanı da mavi olduğu için gökyüzüne baktığımızda mavi rengi görüyoruz. İşte gökyüzünün mavi olma sebebi bu!

Peki akşam olunca neden mi mavi yerine pembe, turuncu, sarı tonlarında güzel renkler görüyoruz? Bunun sebebi ışığın dünyamıza girerken daha fazla yol gelmek zorunda olması. Işık daha çok saçıldığı için kırmızı, turuncu gibi renkler görebiliyoruz.

Gök rengi mavi olarak gözükür çünkü güneş ışınları dünyanın atmosferine ulaşınca havada oksijen, nitrojen gibi moleküllerle karşılaşırlar – buna “saçılma” deriz.

Güneş ışını, “ışık spektrumu” adı verdiğimiz renklerden oluşur. Bu renkler kırmızı, turuncu, sarı, mavi, yeşil, mor ve laciverttir. Bu renklerin her biri farklı bir dalga boyuna sahiptir. En kısa dalga boyuna sahip olan renk mavi olduğu için havadaki parçacıklarla güneş ışığı çarpışınca biz de mavi renkle karşılaşırız.

Yani sabahları havaya baktığımızda aslında mavi rengi değil, her rengi güneş ışığının saçılmış hâlini görürüz.​ Saçılma sonucunda mavi ortaya çıktığı için sabahleyin ve gün ortasında mavi renkle karşılaşırız.

Ama gökyüzünün rengi her zaman mavi değildir ki? Güneş doğarken veya batarken, ufuk çizgisine yakınken havayı sarı, kırmızı tonlarında görmez miyiz? Aynen öyle! 

İşte bunun sebebi de güneş ışınlarının atmosferi geçerken daha fazla zaman harcaması, atmosferin daha kalın bir yerinden dünyaya girmeleri. Bu durum daha fazla saçılmaya yol açtığı için kırmızı, turuncu gibi uzun dalga boylu renkleri daha fazla görmeye başlıyoruz. 

Kısacası gün içerisinde gökyüzü mavi rengin dalga boyu kısa olduğu için daha fazla görünüyor, gün doğarken veya batarken de güneş ışınları daha fazla yol kat ettiği için fazla saçılmanın etkisiyle kırmızı ve turuncu renkler ortaya çıkıyor.

Gökyüzü rengi her zaman aynı olmaz çünkü güneş bize farklı renklerde ışınlar verir. Güneş ışınları dünyaya dik gelirken, yani güneş havadayken gökyüzü mavi gözükür çünkü mavi renk kolayca saçılarak gözümüze ulaşır. Fakat güneş ışınları dar açıyla dünyaya girerken bize geldiğinde mavi renk zaten çoktan saçılmış olur, bu sebeple dalga boyu daha yüksek olan kırmızımsı renkleri görürüz. 

Gökyüzünün kırmızı ve turuncu gibi renklere bürünmesini şöyle açıklayalım: Akşam olduğunda, güneş aşağı doğru indiğinde ışık bize ulaşmak için daha fazla havanın içerisinden geçerek daha çok yol alıyor. Bu hava ise güneş ışınlarını saçarak bazı renkleri ortaya çıkarıyor, diğerlerini ise bırakıyor. 

Biz de güneşin nasıl battığına bağlı olarak gökyüzünü farklı renklerde görebiliyoruz. Mesela güneş ufuk çizgisine yakınken hava daha çok kırmızı ve turuncu gözükebiliyor. Güneş ışınları dünyamıza eğimli bir şekilde vururken gökyüzü rengi pembe veya mor olarak gözükebilir.

Evet, gökyüzü her akşam eşsiz renklere bürünerek bizleri büyülüyor! Güneşin nasıl battığına bağlı olarak havayı farklı renklerde görebiliyoruz. Peki bugün bir etkinlik olarak güneşin batımını nasıl gördüysen o renkte çizmeye ne dersin?

Maalesef bir çizim kitabında olmadığımız sürece gökyüzünü istediğimiz renge boyayabilmek mümkün değil. Gökyüzü, rengini güneşin parçalanan ışıklarından alıyor. Az önce anlattığımız gibi, güneş ışınlarının dünyaya vurma açısı bu ışınlardan hangi rengin çıkabileceğini belirliyor.

Bunun için gökyüzünü istediğimiz renge boyayamıyoruz. Ama gökyüzü eşsiz renklere bürünerek bize çok güzel manzaralar sunabiliyor. Sen de hayal gücünü kullanarak gökyüzünü istediğin renkte çizmeye ve boyamaya ne dersin peki?

Gökyüzü renginin neden mavi olduğunu ışığın saçılmasıyla, dalga boyuyla açıkladık, burası tamam. Fakat çocuğun daha iyi öğrenmesini istiyorsak bu tarz bilgileri sadece teoride tutmamalı, aynı zamanda eğlenceli etkinliklerle desteklemeliyiz.

İşte bunun için gökyüzünün neden mavi olduğunu gösteren deneyi evde yapabilirsiniz.

Gerekenler:

• Büyükçe bir kavanoz
• Su
• Pastörize süt
• Beyaz ışık

Deney:

Öncelikle kavanozunuzun içerisine suyu dökerek başlayın. Suyu dökmenizin ardından bir yemek kaşığı pastörize süt ekleyin. Sonrasında ise sütün suya iyice karıştığından emin olmak için kavanozunuzun ağzını kapatıp onu biraz çalkalayın.

Suyla sütün karıştığından emin olmanızın ardından kavanozun üzerine biraz beyaz ışık tutarak ışığın nasıl saçıldığını ve mavi rengi ortaya çıkardığını görebilirsiniz. Tabii gökyüzünde bu çok daha büyük ölçekte yaşandığı için mavi rengi daha çok görmeniz muhtemel, fakat bu deneyde az da olsa maviyi görmeniz yetecektir.

Bununla yetinmenize de gerek yok, ışığı tuttuğunuz tarafın sonunu da iyi gözlemleyin. Suyun sonunda kırmızı-sarı tonlarında renkler göreceksiniz, çünkü mavi tonları o noktaya kadar zaten saçılmış olacak – tıpkı gün doğarken ve batarken olduğu gibi!

Bu deneyin yapılmış hâline aşağıdaki videodan göz atabilirsiniz.

Bulutlar, atmosferde süzülen buz kristallerinin veya su damlacıklarının birikmiş hâlidir.​ Nemli hava yükseldiğinde ve soğuduğunda bu parçacıklar havada süzülen toz gibi parçaların etrafında birikerek bulutları oluşturur.

Bulutlar mavi değildir çünkü güneş ışınlarını saçmazlar, zaten atmosferin içerisinde bulunurlar. Havaya baktığımızda atmosfer parçacıklarının saçtığı mavi ışığı görürüz. Bulutlar ise küçük su ve buz parçalarının birleşiminden oluşan, kendisine gelen ışığı yansıtan varlıklardır. Yani atmosferdeki parçacıklar gibi güneşten aldıkları ışığı saçmazlar.

Bu sebeple bulutlara baktığımızda mavi rengi görmeyiz, çünkü zaten güneş ışığı bulutta saçılmamıştır!

Gökyüzü akşam vakti güneş havadan kaybolunca renk değiştirir, çünkü güneşin ışıkları artık dünyaya ulaşamaz. Gece vaktinde hava bazen tam karanlık olur, yıldızları çok güzel görebiliriz. Bazen de ay ışığı yansıdığında gökyüzünü daha parlak bir hâlde​ görürüz. Havanın rengi, ayın ne kadar parlak olduğuna bağlı olarak değişebilir.

Gece havada gördüğümüz küçük ışıklara “yıldız” deriz. Bu yıldızları aslında çok çok uzaktaki güneşler olarak düşünebiliriz. İçlerinde gerçekleşen nükleer tepkimelerin enerjisi sayesinde parlayan yıldızlardan galaksimizde milyarlarca adet bulunur. Bu yıldızların her biri kendi gezegen sistemlerine sahiptir, tıpkı bizim Güneş sistemimiz gibi. 

Yıldızlar çok uzak oldukları için onları çok daha küçük görürüz, ama aslında çok büyük gök cisimleridirler.

Eğer içeriğimizden faydalandıysanız çocuk gelişimi ve İngilizce eğitimiyle ilgili yazılar paylaştığımız Novakid’deki blogumuza göz atmanızı öneririz. Çocuğunuz için uygun bir İngilizce kursu arıyorsanız da programlarımızda gezinebilirsiniz – ilk deneme dersi tamamen ücretsiz!