İngilizcede karşılığı olmayan Türkçe kelimeler ve ifadeler!

Bazı duygular, ilişkiler ya da gündelik anlar vardır ki onları yalnızca ana dilimizde tam anlamıyla ifade edebiliriz. Türkçede de öyle kelimeler bulunur ki, birebir İngilizce karşılıkları yoktur; hatta bazıları, başka hiçbir dile tam olarak çevrilemez çünkü bu kelimeler, sadece anlam değil, aynı zamanda kültürü taşır. 

İşte bu içeriğimizde, İngilizcede tam karşılığı bulunmayan, yalnızca Türkçede yaşayan ve ancak Türk kültürünü bilenlerin tam olarak hissedebileceği kelimeleri bir araya getirdik. Hem anlamlarını hem de bağlam içindeki kullanım alanlarını örneklerle açıklayarak, Türkçenin zenginliğini gözler önüne sermeye hazır mısınız?

3. İşte

Konuşmada bir şeyi işaret etmek, anlatılanı toparlamak veya pekiştirmek için kullanılır. Bağlama göre çok yönlüdür ve İngilizceye doğrudan çevrilemez.

• Örnek: İşte bu yüzden erken gelmeni istemiştim.

4. Elinize sağlık

Genellikle yemek yapan ya da el emeğiyle bir şey ortaya koyan kişiye teşekkür ve takdir ifadesidir. Hem kibarlık hem de minnettarlık taşır.

• Örnek: Yemek o kadar güzeldi ki, masadan kalkarken “Elinize sağlık.” demeyi ihmal etmedim.

5. Hoş bulduk

Bir yere ilk kez gelen kişinin, “Hoş geldiniz” karşısında verdiği cevaptır. İngilizcede “Hoşgeldin” kelimesinin karşılığı “Welcome” olsa da “hoş bulduk” ifadesinin bir karşılığı yok.

• Örnek: Kapıdan girerken “Hoş geldiniz” dediler, ben de “Hoş bulduk” diyerek gülümsedim.

6. Hala

Baba tarafındaki kız kardeşe verilen isimdir. İngilizcede aynı zamanda “teyze” için söylenen “aunt”, hala için de kullanılır. Ayrım yapılmaz.

• Örnek: Çocukken yaz tatillerini halamın köydeki evinde geçirirdik.

7. Bacanak

Aynı kadın kardeşlerin eşleri birbirine “bacanak” der. İngilizcede böyle bir akrabalık kavramı yoktur. Bu ilişki hem aile içindeki hiyerarşiyi hem de bir tür arkadaşlığı temsil eder. Türk kültüründe bacanaklar genelde aynı ortamda sıkça bulunurlar ve bu kelimeyle aralarındaki bağ tanımlanmış olur.

• Örnek: Tatilde bacanağımla birlikte havuz başında saatlerce sohbet ettik.

8. Görümce

Bir kadının, eşinin kız kardeşine “görümce” denir. İngilizcede böyle bir ayrım yoktur; sadece “sister-in-law” kullanılır. Türk toplumunda gelin-görümce ilişkisi genellikle hem yakınlık hem de zaman zaman çatışmalarla anılır. Bu yüzden “görümce” kelimesi duygusal ve kültürel bir anlamı barındırır.

• Örnek: Pek de haz etmediğim görümcem geçen hafta sonu sürpriz bir ziyaret yaptı.

9. Baldız

Erkek için, eşinin kız kardeşine denir. Yine İngilizcede yalnızca “sister-in-law” bulunur. Türk kültüründe ise baldız, kimi zaman esprili, kimi zaman korumacı bir figürdür.

• Örnek: Baldızım misafirliğe gelince ev bir anda şenlendi.

10. Elti

Türkçede aynı erkek kardeşlerin eşleri birbirine “elti” der. İngilizcede bu bağlamda bir kelime yoktur. Eltilik ilişkisi, çoğu zaman kıyaslamaların, tatlı rekabetin ve bazen gerginliklerin yaşandığı bir bağ olarak kültürel literatürde önemli yere sahip.

• Örnek: Eltilerimle aynı apartmanda oturuyoruz, her şeyimizi paylaşıyoruz.

11. Pineklemek

Hiçbir iş yapmadan, boş boş yatmak ya da tembelce vakit geçirmek anlamına gelir. “To laze around” ya da “to lounge” gibi ifadeler benzer anlamlar taşısa da, “pineklemek” kelimesi özellikle hareketsizlik ve amaçsızlığı bir arada ifade eder.

• Örnek: Tüm hafta sonu evde pinekledim, hiçbir şey yapasım yoktu.

12. Falan

Konuşurken sayılan şeylerin devamını getirmemek, örnekleri uzatmamak ya da genel geçer bir şekilde konuşmak için kullanılır. İngilizce “etc.” ya da “and so on” gibi ifadelerle çevrilebilir ama “falan”ın Türkçedeki doğallığı, konuşma diline kattığı rahatlık başka dillerde tam karşılık bulmaz.

• Örnek: Markete gittim, biraz meyve falan aldım.

13. Canım çekti

Bir şeyi yemek ya da yapmak istemek, aniden bir arzu duymak anlamına gelir. “I crave” ya da “I feel like eating” gibi ifadelerle karşılanabilir ama “can” kelimesinin buradaki bedensel ve duygusal arzuyla iç içe kullanımının benzersiz olduğu söylenebilir.

• Örnek: Komşudan gelen kokuyla birden canım kurabiye çekti.

14. Yüzsüzlük

Utanmazlık, sıkılmadan sürekli istemek ya da rahatsız edici şekilde ısrarcı olmak anlamına gelir. “Shamelessness” benzer olabilir ama “yüzsüzlük”, davranışa değil doğrudan kişiliğe yönelik bir tanım içerir.

• Örnek: Üç kere borç istedi, artık bu yüzsüzlük değil de nedir?

15. Kısmet

Hayatta olacak olan şeylerin önceden yazılmış olduğuna dair bir inancı yansıtır. İngilizcede “destiny” ya da “fate” denebilir, ancak “kısmet” daha çok gündelik yaşamda, küçük olaylar için de kullanılır.

• Örnek: Bugün iş görüşmesi iptal oldu, belki de kısmet değilmiş.

16. Naz

Sevgili ya da yakın birine karşı yapılan sevecen, şımarık davranış. “Play coy” veya “tease” benzeri ifadelerle açıklanabilir ama “naz” kelimesi hem romantik ilişkilerde hem aile içinde sevgi göstergesidir.

• Örnek: Çocuk biraz naz yaptı ama sonunda tabağını bitirdi.

17. İçli

Derin duygular taşıyan, duygusal yoğunluğu olan insanlar için kullanılır. “Sensitive” ya da “emotional” kelimeleriyle belki biraz karşılanabilir ama “içli”, hem kırılganlığı hem de derinlikli bir ruh hâlini daha iyi ifade eder.

• Örnek: O, içli bir çocuktu; bir bakışıyla her şeyi anlatırdı.

18. Buyur / Buyurun

Davet, öneri, ikram, yönlendirme gibi pek çok durumda kullanılan, çok yönlü bir nezaket ifadesidir. İngilizcede bu kadar çok anlama gelen tek kelime yok.

• Örnek: Kapıyı açtı ve gülümseyerek “Buyurun” dedi.

19. Hayırlısı

Bir şeyin sonucu hakkında hayırlı olanın gerçekleşmesini dilemek anlamına gelir. “Let’s hope for the best” benzeri bir anlamı olsa da, “hayırlısı”, aynı zamanda kaderi kabullenen bir anlam içerir.

• Örnek: Başvurumu yaptım, artık hayırlısı bakalım.

20. Gönül koymak

Kalben alınmak, incinmek ama bunu doğrudan dile getirmemek anlamına gelir. “To hold a grudge” ifadesi çok daha olumsuzdur; “gönül koymak” ise daha çok kırgın bir sevgi hâlidir.

• Örnek: Beni çağırmadıklarında gönül koydum ama bir şey demedim.

21. Helal olsun

Takdir, onay ve hayranlık içeren bir ifadedir. Birinin emeğini, başarısını veya güzel davranışını kutlamak için söylenir. İngilizcede “Well done”, “Good for you” gibi ifadelerle anlatılabilir ama “helal olsun” aynı zamanda ahlaki bir doğruluğu, içten bir övgüyü de taşır.

• Örnek: Tüm zorluklara rağmen mezun oldu, helal olsun valla!

22. Kıyamamak

Bir kişiye ya da bir şeye zarar vermeye, kırmaya, üzmeye ya da vermeye gönlü razı olmamak. “Can’t bring myself to…” gibi ifadelerle çevrilebilir ama “kıyamamak”, sevgiyle iç içe geçmiş, daha derin bir duyguyu anlatır.

• Örnek: Oyuncağını çok seviyordu, kardeşine vermeye kıyamadı.

23. Valla

“Aslına bakarsan”, “gerçekten”, “doğrusunu istersen” anlamlarında kullanılan; hem samimiyet hem de dürüstlük vurgusu taşıyan bir kelime. Arapçadaki “vallahi” kelimesinden türetilmiş ancak Türkçede günlük konuşmada çok yaygın. İngilizcede “honestly”, “seriously” gibi kelimelerle ifade edilmeye çalışılsa da aynı etkiye sahip değil.

• Örnek: Valla sana kırılmadım, sadece zamana ihtiyacım vardı.

24. Yalapşap

Bir işi özensiz, aceleyle ve dikkatsizce yapmak anlamına gelir. İngilizcede “sloppy”, “haphazard” gibi kelimeler olsa da yalapşap kelimesinin tam karşılığını vermez.

• Örnek: Ödevi yalapşap yapmış, düşük puan aldı.

25. Darlamak

Birini sürekli arayarak, mesaj atarak ya da bir konuda ısrar ederek rahatsızlık vermek anlamına gelen bu kelime; İngilizceye “to nag” ya da “to pester” olarak en yakın şekliyle çevrilebilir fakat “darlamak” kadar özgün bir kullanımı tam anlamıyla karşılayamaz.

• Örnek: Ne zaman dışarı çıksam hemen arayıp darlıyor.