İngilizcedeki olumsuzluk ekleri nelerdir, hangi kelimelerle kullanılırlar? Konu anlatımı ve test!

İngilizcede kelimenin önüne gelen eklere prefix, sonuna gelen eklere ise suffix diyoruz. Prefix ve suffixleri ise kendi arasında ikiye ayırabiliyoruz:

• Derivational (yapım ekleri) 
• Inflectional (çekim ekleri).

Yapım ekleri bir kelimenin sadece anlamını değil, aynı zamanda sözcük türünü de değiştirebiliyor, yani kelimeyi yapısal bir farklılığa uğratıyor. Örnek vermek gerekirse “başarmak” anlamına gelen “to achieve” fiili, “-ment” ekini alınca “başarı” anlamına gelen “achievement” kelimesine dönüşüyor.

Çekim ekleri ise bir kelimenin anlamını değiştirmeden o kelimeyi dilbilgisel açıdan cümleye uygun kılar. Mesela “burn” fiilini geçmiş zamanda kullanacaksak “-ed” çekim ekini ekleriz ve fiili “burned” olarak kullanırız. Bu ekler, anlamda temel bir farklılık yaratmaz.

İngilizcede olumsuzluk ekleri, bir kelimenin anlamını veya yapısını değiştirdiği için yapım ekleri olarak sınıflandırılır. Bu ekler kelimeyi genellikle anlam değişikliğine uğratsa da bazı olumsuzluk ekleri kelimenin yapısını da değiştirebilir. O hâlde bu eklerin ne olduğunu ve hangi kelimeleri nasıl değiştirdiklerini öğrenmeye başlayalım!

İngilizcede olumsuzluk veya ters bir anlam belirtmek için sık sık kullandığımız 10 adet prefix, 1 adet de suffix bulunuyor. Bütün ekleri listeledikten sonra her birinin detayını teker teker inceleyeceğiz.

Prefixler: 

• un-
• in- / im- / ir- / il-
• dis-
• non-
• de-
• mis-
• mal-
• anti-
• counter-
• a- / an-

Suffixler:

• -less

un-

İngilizcede “un-” olumsuzluk eki, sıfatların veya fiillerin önüne gelir. Bu ek, sıfatları olumsuz hâline dönüştürürken fiillerin önüne gelince “geri almak” gibi bir anlam kazanır.

Örnek: happy (mutlu) -> unhappy (mutsuz)

Örnek: do (yapmak) -> undo (geri almak)

Örnek: clear (açık, net) -> unclear (açık, net olmayan)

“un-” öneki, sıfatlarda kullanılırken yoğun bir zıt anlam katmaktansa önüne geldiği sıfatı olumsuz hâle getirir. Mesela “unorganized” kelimesi birinin veya bir şeyin o anda düzeni olmadığından bahsederken “disorganized” kelimesi ise o kişinin veya şeyin özellikle düzensiz olduğunu belirtir. 

in- / im- / ir- / il-

İngilizcedeki “in-” olumsuzluk eki, önüne geldiği kelimenin baş harfine göre karşımıza farklı şekillerde çıkabilir. Bu önek, sıfatların önüne gelir ve anlamı tersine çevirir, olumsuzluk katar.

Örnek: animate (hareketli) -> inanimate (hareketsiz)

Örnek: possible (mümkün) -> impossible (imkânsız)

Örnek: logical (mantıklı) -> illogical (mantıksız)

Örnek: regular (düzenli) -> irregular (düzensiz)

“In-” prefixi, önüne geldiği kelime:

• “m, p, b” ile başlıyorsa “im-”,
• “l” ile başlıyorsa “il-”,
• “r” ile başlıyorsa “ir-”, 
• bu harflerle başlamıyorsa “in-” 

şeklinde kullanılır.

dis-

“Bir şeyden uzak olmak, o şey olmamak” gibi bir anlam taşıyan, önüne geldiği kelimeye olumsuzluk katan “dis-” eki, hem isimlerle hem sıfatlarla hem de fiillerle kullanılabiliyor. Gelin bazı örneklerine göz atalım:

Örnek: comfort (konfor) -> discomfort (konforsuzluk, rahatsızlık)

Örnek: honest (dürüst) -> dishonest (dürüst olmayan)

Örnek: appear (görünmek) -> disappear (ortadan kaybolmak)

non-

“Non-” öneki, cümleye önüne geldiği kelimenin yokluğu veya tersi anlamını katar. Bazen kendisinden sonra “-” işareti de kullanılır.

Örnek: existent (var olan) -> nonexistent (var olmayan)

Örnek: fiction (kurgu) -> non-fiction (kurgu olmayan)

“Non-” prefixi hem isimlerden hem de sıfatlardan önce kullanılabilir ve önüne geldiği kelimenin bir sıfat olarak kullanılabilmesini sağlar.

Örnek: Non-food resources should be sent to this address. (Yemek olmayan kaynaklar bu adrese gönderilmelidir.)

de-

İngilizcenin “de-” olumsuzluk eki, fiillerden önce kullanılır ve bir şeyi geri alma, azaltma veya tersini yapma gibi anlamlar taşır.

Örnek: activate (etkin hâle getirmek) -> deactivate (etkin olmayan hâle getirmek, kapatmak)

Örnek: humidify (nemlendirmek) -> dehumidify (nemini almak, kurutmak)

Örnek: encipher (şifrelemek) -> decipher (deşifre etmek)

mis-

“Mis-” olumsuzluk eki, İngilizcede bir şeyi yanlış şekilde yapma, hatalı olma gibi anlamlara gelir. Genellikle fiillerden önce kullanılır.

Örnek: interpret (yorumlamak) -> misinterpret (yanlış yorumlamak)

Örnek: understand (anlamak) -> misunderstand (yanlış anlamak)

mal-

“Mal-” prefixi tıpkı “mis-” gibi bir şeyin yanlış, hatalı olması anlamına gelir fakat daha çok fiillerden değil, isimlerden önce kullanılır.

Örnek: nutrition (beslenme) -> malnutrition (kötü beslenme)

anti-

Sıradaki prefiximiz Türkçede de birçok noktada karşınıza çıkmış olabilecek “anti-”. “Karşı” anlamına gelen bu önek, önüne geldiği kelimeye karşı olan, onu engelleyen, ona direnç gösteren gibi anlamlara sahip. Bu prefix, birçok farklı türde kelimenin önüne gelebiliyor.

Örnek: freeze (donmak, dondurmak) -> antifreeze (donma karşıtı)

Örnek: virus (virüs) -> antivirus (antivirüs)

Örnek: social (sosyal) -> antisocial (antisosyal)

counter-

Türkçede “kontra” olarak karşımıza çıkabilen “counter” hem önek hem de kelime olarak kullanılıp “karşı” anlamına geliyor. Fakat “anti-” ile tamamen aynı şekilde kullanılmıyor – “counter-” önekinin aynı zamanda bir şeye cevap olarak karşılık vermek gibi bir anlamı da var.

Örnek: attack (atak) -> counterattack (kontratak, karşı atak)

Örnek: offer (teklif) -> counteroffer (karşı teklif)

Örnek: argument (argüman) -> counterargument (karşı argüman)

a- / an-

“a-” olumsuzluk eki, öncesinden geldiği kelimenin olmaması anlamını taşır veya öncesinden geldiği kelimeyi zıtlaştırır. Genellikle isimlerden ve sıfatlardan önce kullanılır. Kendisinden sonra gelen kelime bir sesli harfle başlıyorsa “an-”, sesli harfle başlıyorsa “a-” olarak kullanılır.

Örnek: typical (tipik) -> atypical (tipik olmayan)

Örnek: moral (ahlaki) -> amoral (ahlaki olmayan)

Örnek: hydrous (su içeren) -> anhydrous (su içermeyen)

-less

Listemizdeki tek sonek olan “-less” ise sonrasında geldiği kelimeye “o şeye sahip olmayan” anlamını katar. Bu eki Türkçedeki “-sIz” olumsuzluk ekine benzetebiliriz, gelin örneklerle daha iyi anlayalım.

Örnek: home (ev) -> homeless (evsiz)

Örnek: power (güç) -> powerless (güçsüz)

Örnek: use (kullanım) -> useless (kullanışsız)

İngilizcenin olumsuzluk ekleri, görebildiğiniz gibi karşıt (opposite) sıfatlar oluşturmak için kullanılabiliyor. Şimdi bu eklerin kullanıldığı, birbirine zıt anlamlı olan bazı sıfatlara göz atarak konuyu pekiştirelim.

• Useful (kullanışlı) – Useless (kullanışsız)
• Honest (dürüst) – Dishonest (dürüst olmayan)
• Possible (mümkün) – Impossible (imkansız)
• Logical (mantıklı) – Illogical (mantıksız)
• Patient (sabırlı) – Impatient (sabırsız)
• Relevant (ilgili) – Irrelevant (ilgisiz)
• Comfortable (rahat) – Uncomfortable (rahatsız)
• Secure (güvenli) – Insecure (güvensiz)
• Efficient (verimli) – Inefficient (verimsiz)
• Responsible (sorumlu) – Irresponsible (sorumsuz)
• Capable (yetenekli) – Incapable (yeteneksiz)
• Proper (uygun) – Improper (uygunsuz)
• Respectful (saygılı) – Disrespectful (saygısız)
• Tidy (düzenli) – Untidy (düzensiz)
• Fair (adil) – Unfair (adil olmayan)
• Organized (düzenli) – Disorganized (dağınık)
• Consistent (tutarlı) – Inconsistent (tutarsız)
• Polite (kibar) – Impolite (kaba)
• Believable (inanılır) – Unbelievable (inanılmaz)
• Harmful (zararlı) – Harmless (zararsız)
• Satisfied (memnun) – Dissatisfied (memnun olmamış, kötü gören)
• Satisfied (memnun) – Unsatisfied (memnun olmamış, daha iyisini isteyen)
• Complete (tam) – Incomplete (eksik)
• Formal (resmi) – Informal (gayriresmi)
• Visible (görünür) – Invisible (görünmez)

Testimize geçmeden önce İngilizcenin olumsuzluk ekleriyle ilgili sık sık sorulan bazı soruları cevaplandıralım.

“Non” öneki (prefix) nedir?

“Non” öneki, “… olmayan” anlamına gelir. Örneğin “refundable” kelimesi “iade edilebilir” anlamına gelirken “nonrefundable” kelimesi “iade edilemez” anlamını taşır.

İngilizcede olumsuzluk eki nedir?

İngilizcede birçok olumsuzluk eki bulunur. “Un-”, “in- / im- / ir- / il-”, “dis-”, “non-”, “de-”, “mis-”, “mal-”, “anti-”, “counter-”, “a- / an-” ve “-less” ekleri bu olumsuzluk ekleri arasındadır.

Şimdi aşağıdaki testi çözerek konuyu ne kadar iyi kavradığınızı anlamanın vakti geldi. İyi şanslar!

Olumsuzluk ekleri gibi dilbilgisi konularına her ne kadar klasik yöntemlerle de çalışmak gerekse de İngilizce öğrenmenin püf noktası dili yaşamaktan geçiyor. Novakid’de çocuklara dili yaşatarak İngilizce öğretiyoruz. Uzman eğitmenlerimizle verdiğimiz online İngilizce dersleriyle çocuklara dili sevdirerek anlatıyoruz. Siz de ilk deneme dersinizi hemen alın!