10 adımda İngilizce kompozisyon nasıl yazılır?

“Kompozisyon yazarken en önemli adım, düşünceleri mantıklı bir sırayla düzenlemektir. Giriş okuyucuyu konuya hazırlar, gelişme fikirleri örneklerle destekler, sonuç ise ana mesajı netleştirir.” — Novakid öğretmeni Ali Sullivan

Bu yazıda, bir kompozisyonun temel bileşenlerini, nasıl planlanması gerektiğini ve yazım sürecinde dikkat edilmesi gereken noktaları adım adım ele alacağız. Hazırsanız hemen ilk adımla başlayalım!

1. Yazınızın amacını belirleyin

İngilizce bir kompozisyon yazmadan önce yapılması gereken ilk şey, bu yazının neden yazıldığını netleştirmektir diyebiliriz. 

Bu kompozisyon bir hikâye mi anlatacak? Bir fikri mi savunacak? Bir kişiyi mi tanıtacak? Amacın ne olduğu, dilini ve yapısını da doğrudan etkiler. 

Örneğin anlatı (narrative) türünde bir kompozisyon ile açıklayıcı (expository) türde bir kompozisyon tamamen farklı şekilde kurgulanmalı. Bu yüzden yazınızın amacını net bir şekilde belirlemeniz lazım.

İşte bu ilk adım, ne yazacağınızın kafanızda şekillenmesine yardımcı olur ve size kompozisyon yazma sürecinizde net bir yol sunar.

2. Yazının planlamasını yapın

İyi bir kompozisyonun en önemli adımları arasında düşünme ve planlama var. Planlama aşaması, fikirlerinizi düzgün bir şekilde ifade etmenizi sağlamanızın yanı sıra yazma sürecinizi de daha kolay hâle getirir.

Planlama adımında yazınızın ana fikrini belirleyip bu fikri destekleyecek alt başlıkları netleştirebilirsiniz.

Burada püf noktasını hemen verelim. Plan yapmak için en basit yöntem; giriş, gelişme ve sonuç bölümlerini ayrı ayrı düşünmenizdir. Girişte konunun tanıtımı yapılır. Gelişme bölümünde her paragrafta tek bir düşünce ele alınır. Sonuç paragrafında ise yazının ana fikri özetlenir ve bir kapanış yapılır.

👇İngilizce kompozisyon için örnek bir plan şeması yazalım:

• Giriş: Konu tanıtımı
• Gelişme 1: İlk fikir + örnek
• Gelişme 2: İkinci fikir + örnek
• Gelişme 3: Üçüncü fikir + örnek
• Sonuç: Konunun özeti + kişisel düşünce

3. Giriş paragrafı yazın

İyi bir essay, etkileyici, okuyucunun ilgisini çekecek bir giriş paragrafıyla başlar. Kendinizden düşünün, bir kompozisyonun ilk cümlesi ilginizi çekerse devamını okumak için sabırsızlanırsınız, değil mi? Ancak sıkıcı bir girişi varsa belki ilk paragraftan okumayı bile bırakabilirsiniz.

Bu yüzden, yazacağınız İngilizce kompozisyonun giriş paragrafı hem okuyucunun dikkatini çekmeli hem de yazının ne hakkında olduğunu açıkça belirtmeli. Ayrıca okuyucuyu yazının devamını okumaya teşvik edecek bir cümle olmalı.

4. Net ve ilgi çekici bir dil kullanın

Bir diğer püf nokta ise giriş paragrafının çok uzun olmaması gerektiği; net, sade ve ilgi çekici bir dille yazılması yeterli. Unutmayın, bu bölümde henüz detaylara girmemelisiniz, sadece okuyucuyu yazıya hazırlamalısınız.

Mesela bir hikâye yazıyorsanız, karakter veya ortam hakkında kısa bir bilgi vermeniz faydalı olabilir; açıklayıcı bir yazıysa genel bilgiler vererek başlayabilirsiniz.

• Örnek: Have you ever visited a shelter? It’s a place full of miserable animals. (Hiç bir barınak ziyaret ettiniz mi? Zavallı hayvanlarla dolu bir yer.)
• Örnek: Recycling helps protect the environment. Let me tell you why it matters. (Geri dönüşüm çevreyi korumaya yardımcı olur. Neden önemli olduğunu anlatayım.)

5. Okuyucuyu devam etmeye teşvik edecek etkileyici bir cümle yazın

Yukarıdaki örneklerden de çıkarabileceğiniz üzere, bir kompozisyonun giriş paragrafında, okuyucunun ilgisini çekecek ve onu yazının devamını okumaya yönlendirecek etkileyici bir cümle mutlaka bulunmalı. Bu cümle kimi zaman düşündürücü bir soru veya şaşırtıcı bir bilgi olabilir.

Ayrıca yazacağınız konuya dair küçük bir ipucu vermesi girişin amacını yerine getirmesinin yanı sıra okuyucunun merakını uyandırır. Birkaç giriş cümlesi örneği daha verelim:

• Örnek: What if you could talk to animals? That would be amazing, right? (Ya hayvanlarla konuşabilseydiniz? Harika olmaz mıydı?)
• Örnek: Did you know that recycling one bottle saves enough energy to power a light bulb for four hours? (Bir şişeyi geri dönüştürerek dört saatlik ampul enerjisi tasarruf edildiğini biliyor muydunuz?)

6. Özellikle gelişme kısmında her fikir için ayrı bir paragraf oluşturun

İyi bir İngilizce kompozisyonun en önemli özelliklerinden biri, her bir fikrin ayrı bir paragrafta ele alınması. Böylece hem okuyucu yazıyı daha rahat takip edebilir hem de anlatımın açık ve düzenli olmasına yardımcı olur.

Eğer birden fazla fikirden bahsetmek istiyorsanız bu fikirleri aynı paragrafın içinde sıkıştırmak yerine her biri için yeni bir paragrafa başlamanız çok daha etkili olacak. Buna ek olarak, her paragrafın kendi içinde bir giriş, gelişme ve sonuç cümlesi olabilir.

Aşağıdaki iki gelişme paragrafı cümlesini inceleyebilirsiniz:

Paragraf 1: I don’t like going to the zoo because animals should live freely in nature. (Hayvanat bahçesine gitmeyi sevmiyorum çünkü hayvanlar doğada özgürce yaşamalı.)

Paragraf 2: My favorite animal is the lion and I hope it can live in wide, open lands instead of cages. (Benim en sevdiğim hayvan aslan ve umarım kafesler yerine geniş, açık alanlarda yaşayabilir.)

7. Fikirlerinizi detaylar, alıntılar, örnekler ve başka kanıtlarla destekleyin

Bir fikri sadece ifade etmek yetmez; onu inandırıcı ve etkili kılmak için somut örneklerle desteklemeniz lazım. Özellikle açıklayıcı ya da ikna edici türdeki essay’lerde, fikirlerin desteklenmesi büyük öneme sahip.

Yazarken kendi deneyimlerinizden, okulda öğrendiğiniz bilgilerden, kitaplardan veya hocalarınızın söylediklerinden örnekler verebilirsiniz. Sayılar, istatistikler veya kısa bir alıntı da yazıya güvenilirlik katar. Aklınızda bulunsun!

Hikâye anlatan bir yazıda ise detaylar ve betimlemeler; konunun canlılık kazanması açısından epey önemli.

• Örnek: Recycling saves the planet. For example, when we recycle paper, we save trees. (Geri dönüşüm gezegeni kurtarır. Örneğin, kâğıtları geri dönüştürdüğümüzde ağaçları kurtarırız.)
• Örnek: My teacher once said, “Reading is like traveling without moving.” I think she is right! (Öğretmenim bir keresinde “Okumak, yerinden kalkmadan seyahat etmektir.” demişti. Bence haklı!)

8. Geçiş ifadeleri kullanın

Bir İngilizce kompozisyonun akıcı ve anlaşılır olması için paragraflar ve cümleler arasında yapay olmayan bir bağlantı kurmalısınız. İşte burada bağlantıyı kurmak için geçiş ifadeleri (transition words) devreye giriyor.

Geçiş ifadeleri, okuyucuya anlatımın nasıl ilerlediği konusunda ipucu veren ifadelere denir. “First, next, then, finally” gibi sıralama ifadeleri; “however, although, in contrast” gibi karşılaştırma kelimeleri; “because, so, therefore” gibi neden-sonuç ilişkisi kuran yapılar yazınızın yapısını kesinlikle güçlendirir.

• Örnek: First, we visited the monkeys. Then, we went to see the lions. (Önce maymunları ziyaret ettik. Sonra aslanları görmeye gittik.)
• Örnek: I like swimming. However, I don’t like cold water. (Yüzmeyi severim. Ancak soğuk sudan hoşlanmam.)

Bu tür bağlaçları kullandığınızda yazınız daha okunabilir ve anlam bütünlüğü çok daha kuvvetli olur. Unutmayın; metnin sırf doğru İngilizce cümlelerden oluşması değil, aynı zamanda bir bütün hâlinde anlamlı ve akıcı olması da önemli.

9. Sonuç paragrafı yazın

Yazının en son paragrafı, okuyucuda kalıcı bir etki bırakmalı. Bu bölümde yazı boyunca ele aldığınız fikirleri kısaca özetlemelisiniz ve yazının ana mesajını bir daha vurgulamalısınız. Ayrıca gereksiz detaylardan kaçınılmalı, sadece ana fikirleri tekrardan sunmalısınız.

10. Sonuç paragrafını, metninizin türüne göre tasarlayın

Sonuç paragrafı aynı zamanda okuyucuya bir düşünce, bir his veya bir öneri bırakmak için güzel bir fırsat! Özellikle ikna edici ya da açıklayıcı yazılarda bu kapanış cümlesi, yazının etkisini artıran kısımlardan. Hikâye türü kompozisyonlarda ise hikâyeyi bağlayan, tamamlayan bir ifade tercih edebilirsiniz.

• Örnek: Visiting the shelter was a sad experience. Even though I felt sorry for the animals there, it made me a more aware and compassionate person. (Barınağı ziyaret etmek üzücü bir deneyimdi. Oradaki hayvanlar için üzülsem de, bu deneyim beni daha bilinçli bir insan yaptı.)
• Örnek: We should all recycle more to protect our planet. Every small action makes a big difference. (Gezegenimizi korumak için hepimiz daha çok geri dönüşüm yapmalıyız. Her küçük adım büyük fark yaratır.)