Çocuklarda sigara kullanımı nasıl önlenir?

İngiltere kökenli bir akademik tıp dergisi olan THE Lancet’e göre, 2019 yılında, 14 yaş altı çocuklarda sigara dumanına maruz kalma nedeniyle yaklaşık 50.000 ölüm yaşanmıştır.

American Lung Association’ın yaptığı araştırmaya göre, çocukluk ve ergenlik döneminde sigara içmek:

• solunum yolu hastalıklarının sayısını ve şiddetini artırıyor,
• fiziksel uygunluğu azaltıyor,
• akciğer büyümesi ile fonksiyonunu olumsuz etkiliyor.

Sigara kullanımı, yalnızca yetişkinlerde değil, çocuk ve gençlerde de ciddi sağlık sorunlarına yol açıyor. Çocukların gelişim çağında olan bedenleri, sigaranın içerdiği zararlı maddelerden çok daha fazla etkilenir. Bu nedenle, sigaranın yol açabileceği zararları bilmek, hem çocukları bilinçlendirmek hem de onları korumak adına oldukça önemlidir. Sigaranın başlıca zararlarını inceleyelim:

• Solunum yolu hastalıklarına neden olur. Astım, bronşit ve kronik öksürük gibi rahatsızlıkların ortaya çıkmasına ya da kötüleşmesine yol açabilir.
  
• Akciğer gelişimini olumsuz etkiler. Gelişim çağında olan çocukların akciğer kapasitesi sigara nedeniyle yeterince gelişmeyebilir.
  
• Bağışıklık sistemini zayıflatır. Hastalıklara karşı direnci düşer, çocuk daha sık hasta olabilir.
  
• Konsantrasyon ve öğrenme becerilerini azaltabilir. Sigara, beyin fonksiyonlarını olumsuz etkileyerek okul başarısını düşürebilir.
  
• Kalp ve damar sağlığını tehdit eder. Erken yaşta sigara kullanımı, ileriki yaşlarda kalp hastalıkları riskini artırır.
  
• Bağımlılık yapar. Nikotin, kısa sürede bağımlılık geliştirebilir ve bırakmayı zorlaştırır.
  
• Psikolojik sorunlara yol açabilir. Kaygı, stres ve depresyon gibi ruhsal problemlerin ortaya çıkma ihtimalini artırabilir.

Bir ebeveyn olarak çocuğunuzun sigara içtiğinden şüphelenmek, sizi hem endişelendirebilir hem de nasıl bir adım atacağınız konusunda kararsız bırakabilir. Ancak bu tür bir durumda soğukkanlı kalmalı ve düşünmeden ani tepkiler vermemelisiniz.

• Sakinliğinizi koruyun:

Şüphelerinizi öğrendiğiniz an öfkeyle tepki vermek yerine derin bir nefes alın. Panikle veya kızgınlıkla verilen tepkiler, çocuğun savunmaya geçmesine ve sizinle iletişimi kesmesine neden olabilir.

•  Gözlem yapın:

Çocuğunuzun sigara içtiğinden emin olmak adına kıyafetlerinde ya da saçında sigara kokusu, odasında izmarit ya da çakmak gibi nesneler, sık sık dışarı çıkmak istemesi gibi değişiklikleri fark etmeye çalışın. Ancak her davranışı doğrudan sigarayla ilişkilendirmeyin; bazı işaretler farklı sebeplerden de kaynaklanabilir.

• Kanıt toplamaya çalışmayın, güven ortamı oluşturun:

Çocuğun eşyalarını gizlice karıştırmak ya da onu takip etmek, güveni zedeler. Bunun yerine açık iletişim kurabileceğiniz bir ortam yaratmaya odaklanın.

•  Kendi duygularınızı fark edin:

Üzgün, korkmuş ya da öfkeli olmanız normaldir. Ancak bu duygularla değil, bilinçli bir tutumla hareket etmek çocuğunuzu anlamanızı kolaylaştırır.

• Doğru zamanı bekleyin:

Çocuğunuzun dinlemeye açık olduğu, aranızda gerginliğin olmadığı sakin bir zamanı seçin. Konuşmak için acele etmeyin. Zamanlamanız nasıl iletişim kurduğunuz kadar önemlidir.

•  Amacınızı netleştirin:

İlk adımda onunla sigara hakkında yüzleşmek yerine, onu önemsediğinizi ve yanında olduğunuzu hissettirmek hedefiniz olmalı. Bu yaklaşım, daha derin ve etkili bir konuşmanın önünü açar.

2022 yılında Türkiye Sağlık Araştırması kapsamında yapılan çalışmanın verilerine göre, 15 yaş ve üzeri çocuklar da dahil olmak üzere ne yazık ki tütün mamulü kullanma oranı erkeklerde %41,3, kadınlarda ise %15,5 olarak gözüküyor.

Bir çocuğun sigara içmesinin arkasında birçok psikolojik, sosyal ve çevresel etken bulunabilir. Bu nedenleri anlamak, çözüm üretmenin ve doğru yaklaşımı belirlemenin ilk adımıdır. Çocuklarda sigara içmenin başlıca sebeplerini aşağıdan görebilirsiniz:

• Merak ve deneme arzusu:

Özellikle ergenlik döneminde çocuklar, yeni şeyler denemeye ve sınırlarını zorlamaya eğilimlidir. Sigara, bu dönemde çocuklarda büyüme ya da farklı olma isteğiyle bağdaşabilir.

•  Akran baskısı:

Arkadaş grubunda sigara içen biri varsa, çocuk dışlanmamak ya da kabul görmek adına sigarayı deneyebilir. “Herkes yapıyor” düşüncesi, baskı unsurunu oluşturabilir.

• Ailede sigara içilmesi:

Ebeveynlerin ya da evdeki diğer bireylerin sigara içmesi, çocuk için bunu normal hale getirebilir. Çocukların etrafındaki ebeveynleri rol model alma eğilimi de sigaraya başlamayı tetikleyebilir. American Academy of Pediatrics’e göre, 3 ila 11 yaş arasındaki çocukların yaklaşık %40’ı düzenli olarak sigara dumanına maruz kalıyor. Bu da çocuk sağlığını olumsuz yönünde etkileyen pasif içicilikle beraber sigara içme eğilimini de beraberinde getiriyor.

• Özgüven eksikliği ve aidiyet arayışı:

Kendini yetersiz hisseden ya da bir gruba ait olma isteği taşıyan çocuklar, sigara gibi davranışlara sığınarak güçlü veya havalı görünmeye çalışabilir.

• Stres ve duygusal sorunlar:

Evdeki çatışmalar, okulda yaşanan problemler, yalnızlık veya kaygı gibi duygular çocukların rahatlama aracı olarak sigaraya yönelmesine neden olabilir.

•  Medya ve popüler kültür etkisi:

Filmler, diziler, müzik klipleri ya da sosyal medya içeriklerinde sigaranın “karizmatik” bir imajla sunulması, çocuklar üzerinde farkında olmadan bir etki yaratabilir.

•  Yasak olanı cazip bulma:

Bazı çocuklar, kurallara karşı gelmenin heyecanıyla ya da kendini ispatlamak için bilerek riskli davranışlara yönelebilir. Sigara bu davranışlardan biri olabilir.

Sigara içen bir çocukla iletişime geçmeden önce nasıl bir tavır sergileyeceğinizi bilmeniz çok önemli. Bu noktada göz önünde bulundurabileceğiniz tavsiyelere aşağıdan göz atabilirsiniz.

• Sabırlı ve soğukkanlı davranmak

Sigara içtiğinden şüphelendiğiniz çocuğa yaklaşırken, öncelikle onun duygusal durumunu anlamaya çalışın. Sinirli veya suçlayıcı bir tavır, çocuğun savunmaya geçmesine ve iletişimin kesilmesine neden olabilir. Onun yerine sabırlı ve soğukkanlı bir tavır sergileyebilirsiniz. 

Örneğin, “Son zamanlarda seni biraz huzursuz gördüm. Sigara içmenin seni olumsuz etkileyebileceğini düşünüyorum, ve senin sağlığını önemsiyorum.” gibi cümleler kurmak ona destek verdiğinizi hissettirecektir.

• Sorular sormak ve yargılamamak

“Bazı arkadaşlarının sigara içtiğini duydum. Bu konuda sen ne düşünüyorsun? Bu tarz bir konuda sana yardımcı olmak için elimden geleni yapabilirim.” gibi cümlelerle onu rahatlatarak yanında olduğunu anlayabilir ve sigara içme alışkanlığının kaynağına inebilirsiniz.

• Alternatifler sunarak bilinçlendirmeye çalışmak

Sigara içmenin zararları hakkında bilgi vermek, çocuğun sigara içmeye devam etmesinin önüne geçebilir. Bu bilgilendirmeyi empatik bir şekilde yaparak, çocuğun kendi sağlığını ve geleceğini düşünmesini sağlayabilirsiniz. Bununla beraber stresle başa çıkmak için yalnızca sigara içmeye ihtiyacının olmadığını, başka şekilde de bu durumun üstesinden gelebileceğini hatırlatın.

• Destek teklif etmek

Çocuğa, sigara içmeyi bırakmak veya bu konuda destek alması için yardımcı olabileceğinizi belirtmek, ona bir çıkış yolu sunar.

Eğer çocuğunuzun sigara içtiğinden emin olduysanız aklınıza gelen ilk soru “Sigarayı bırakmasını nasıl sağlarım olacaktır?”. Bu noktada endişelenip öfkeli bir tavır sergilemeye eğilim göstermeniz doğal. Ancak bunun yerine daha anlayışlı ve profesyonel bir tavır sergilemeniz ikinizin de faydasın olacaktır. Gelin hep beraber adım adım neler yapabileceğimizi tartışalım.

• Güvenli bir iletişim ortamı kurun

Çocuğun sizinle dürüstçe konuşabilmesi için kendini güvende hissetmesi gerekir. Onu yargılamadan, cezalandırma korkusuna sebep olmadan dinlemeniz, sürecin temelini oluşturur.

• Sigaranın zararlarını birlikte araştırın

Sigarayla ilgili bilgileri doğrudan anlatmak yerine, çocuğunuzla birlikte araştırma yapmak daha etkili olabilir. Görseller, videolar veya gençlere yönelik hazırlanmış içerikler bu konuda yardımcı olabilir.

Novakid’de uzman eğitmenlerimizle çocuklara eğlence ve konuşma pratiği yapabilecekleri, ezber yapılan gramer kurallarından uzak İngilizce dersleri veriyoruz. Siz de ücretsiz deneme dersinizi hemen alın!