Kişisel sınırlar nedir, çocuklara kişisel sınır eğitimi nasıl verilmelidir?

Sınırlar, başkaları ile aramıza koyduğumuz fiziksel, duygusal veya zihinsel çizgiler olabilir. Kişisel sınırlar bizlere nasıl davranılmasını isteyip istemediğimizi açıkça ortaya koyan görünmez çizgilerdir. İnsanların iletişim hâlinde olduğu kişilerin yanında güvende hissedebilmeleri ve saygı gördüklerini bilmeleri için kendi kişisel sınırlarının farkında olmaları oldukça önemlidir.

Kişisel sınırlarımızın etrafımızdaki kişilere görünür olduğundan emin olmak da en az kişisel sınırlarımızın farkında olmak kadar önemli. Sınırlarımız şeffaf olmamalıdır. Sınırlarımızı hâl, hareket ve söylemlerimizle etrafımızdaki insanlara belli etmemiz gerekir. 

Sınırlarımızı ihlal etmek isteyen kişinin yaptığı şeyin ciddi sonuçları olduğunu, karakterimizden taviz vermeyeceğimizi hissedebiliyor olması gerekir. Bu şekilde etrafımızdaki insanlarla daha saygılı ve sağlıklı bir iletişim kurabiliriz.

Çocukların belli bir yaşa gelene kadar bakımlarının ve ihtiyaçlarının yetişkinler tarafından karşılanıyor olması, çocukların kendi bedenlerinin yine kendilerine ait, özel ya da değerli olmadığı anlamına gelmemektedir. 

Kişisel sınırların öğretilmesi, çocukların kendilerini daha yakından tanımasına yardımcı olur. Kendilerini daha yakından tanıyan, neyin kendilerini rahatsız ettiğini ya da mutlu ettiğini bilen çocuklar, etrafındaki diğer çocuklarla daha sağlıklı iletişim kurmaya başlarlar. Kendini ifade etmeyi öğrenmek de çocuğun kendi kişisel sınırlarının farkında olması ve bu sınırları tanımasıyla gelişir. 

Kişisel sınırlarının farkında olan ve böylece bir başkasının kişisel sınırlarına da saygı duymaya başlayan çocuklarda empati duygusu büyük ölçüde gelişir. Bu da anlayış ve uyum içerisinde sağlıklı ilişkiler kurmalarına yardımcı olur.

Başka bir yandan, kişisel sınırların tanınması çocuğu olumsuz deneyimlerden ve sağlıksız ilişkilerden korur. Sınırlarını bilen ve bu sınırları koruyabilen çocuklar; bedenlerinin, duygularının ya da zamanlarının kötü amaçlı kullanılmasından uzak dururlar.

Sonuç olarak çocuğunuza kişisel sınırlarını öğretmek, sağlıklı bireyler yetiştirmenin ilk adımıdır.

Çocuklara kişisel sınır eğitimi, yaşlarına uygun bir şekilde verilmelidir. Bu eğitim, çocuğun gelişim seviyesine, duygusal zekasına ve deneyimlerine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Ancak genel olarak çocuklara kişisel sınır kavramını anlatmaya başlamak için erken yaşlardan itibaren adımlar atılabilir.

Örneğin 4-5 yaşındaki kardeşlerin odalarını ayırmak, birlikte banyoya sokmamak çocukta mahremiyet bilincinin oluşmasına yardım eder. Yedi yaşından sonra da banyoda çocukların kendi özel alanlarını kendilerinin temizlemelerine fırsat tanımak, mahremiyet duygusunun gelişimi açısından önemlidir.

Bunun dışında kişisel sınırların öğetilmesinin en gerekli olduğu yaş, çocukların eğitim hayatlarına başladıkları yaştır. İlkokula ya da anaokuluna giden çocuklarla kişisel sınırlar hakkında konuşmak ve bedenlerinin kendilerine ait olduğunu, diğer insanların bedenleri hakkında bir söz hakkına sahip olmadığını öğretmek oldukça önemlidir. 

Çocuklar, ebeveynlerinin davranışlarını gözlemleyerek öğrenirler. Ebeveynler, çocuklarına kişisel sınırların önemini öğretmek için öncelikle kendi davranışları ve tavırlarıyla bu sınırların önemini gösterebilmelidir. Kendi kişisel sınırlarınızı oluşturarak bir taraftan da çocuğunuzun bu sınırları öğrenmesini, kendi kişisel alanlarının farkında olmalarını ve sağlıklı iletişim kurabilmelerini sağlayabilirsiniz.

Öncelikle bir ebeveyn olarak sınırlarınızı belirginleştirmeli ve çocuğunuzun da bu sınırların farkında olmasını sağlamalısınız. Eğer bir ebeveyn olarak kişisel sınırlarınız tutarsız ise çocuğunuzun tutarlı sınırlar oluşturmasını bekleyemezsiniz. Çocuğunuza bir rol model olduğunuzu her zaman aklınızın bir köşesinde tutmalısınız. Sonuçta çocuklar alışkanlık edinirken ebeveynlerinin dediklerini değil, yaptıklarını dikkate alır.

Unutmayalım ki kişisel sınırların öğrenilme süreci her çocukta farklılık gösterebilir. Bu süreçte sabırlı olmak ve çocuğunuzun yaşına ya da gelişim seviyesine uygun bir şekilde rehberlik etmek önemlidir.

Kısaca, ebeveynler çocuklarına kişisel sınırları öğretirken model olmalı, açık iletişim kurmalı, empati göstermeli, güvenli bir ortam sağlamalı ve sabırlı olmalıdır. 

Kişisel sınırlar, bir bireyin fiziksel, duygusal, zihinsel ve sosyal alanlarıyla ilgili olan sınırları ifade eder. Bu sınırlar, kişinin kendisini güvende hissetmesini ve başkalarının davranışlarına karşı kendini korumasını sağlar.

İşte kişisel sınırların genel olarak kapsadığı alanlar:

Mahremiyet

Çocukların, kendilerini tehlikelerden koruyabilmeleri için öncelikle kişisel alanlarını tanımaları gerekir. İnsanlar için kişisel alanları iki kolunu açarak kendi etraflarında döndüğünde çizdiği dairenin içindeki alandır. Çocuğunuz için de durum aynıdır. Çocuklara bedenlerinin yine sadece kendilerine ait olduğu küçük yaştan itibaren öğretilmelidir. 

Aşağıdaki evde uygulayabileceğiniz birkaç öneri derledik.

• Çocukların banyo ya da tuvalet gibi alanlarda kendi öz bakımlarını gerçekleştirmelerine izin verin. 
• Çocukların özel bölgelerini şaka haline getirmeyin. Çocuğunuzun özel alanlarına saygı gösterdiğinizi bilmesi onların da çevrelerindeki diğer insanların mahremiyetine saygı göstermelerini sağlar.
• Çocukların kişisel alanlarına izin alarak girin. “Müsaitsen girebilir miyim?” şeklinde onay gerektiren sorular sorarak çocuğunuz insanların kişisel alanlarına girerek daha saygılı olmasını sağlayabilirsiniz. 
• “Teyze seni bir öpsün” gibi fiziksel temas durumlarında önce çocuğun onayını alın. “Güvenilir olan insanlar” ve “Güvenilir olmayan insanlar” arasındaki sınırı çocuğunuza anlatın. Tanıdık yetişkinlerin bile kendileriyle temasa geçmeden önce onay alması gerektiği düşüncesini çocuklara açıklamak çok önemlidir. Bu şekilde çocuklarınız dışarıdaki tehlikelerden kendilerini daha rahat koruyabileceklerdir.

Duygusal sınırlar

Çocuklara duygusal sınırları öğretmek, sağlıklı ilişkiler kurmalarına ve duygularını rahatça ifade etmelerine yardımcı olur. 

İşte çocuklara duygusal açıdan kişisel sınırları öğretirken dikkat edilmesi gereken birkaç örnek:

• Çocuklara duyguların adını koymayı öğretmek önemlidir. Örneğin “mutlu”, “üzgün”, “kızgın”, “korkmuş” gibi duyguları tanımalarına ve ifade etmelerine yardımcı olun. Duygularını tanımlayabilmek, çocukların kendi iç dünyalarını anlamalarına ve ifade etmelerine yardımcı olur.
• Duygularının her zaman geçerli olduğunu ve kabul edildiğini hissettirmek önemlidir. Onlara duygularını ifade etmeleri için güvenli bir ortam sağlayın ve duygularını inkar etmeyin ya da küçümsemeyin. Örneğin, “Kızgın olduğunu anlıyorum.” veya “Üzgün olduğunu görebiliyorum.” gibi ifadeler kullanarak onların duygularını anladığınızı belirtin.
• Bir arkadaşı tarafından rahatsız edildiklerinde “Hayır, bu beni rahatsız ediyor.” diyebileceklerini ve sınrılarını koruyabileceklerini öğretin. Çocuklara hayır demenin tamamen gerekli olduğunu anlatmak ve istemediği durumlarda “Hayır” diyebileceğini öğretmek oldukça önemlidir.
• Empati, duygusal sınırların anlaşılmasını destekler. Çocuklara başkalarının duygularını anlamaları ve saygı göstermeleri için fırsatlar sunun. Örneğin, başkalarının nasıl hissettiğini tahmin etmeleri için çeşitli senaryoları tartışabilirsiniz.

Kişisel sınırlarla zaman yönetimi 

Zaman açısından çocuklara kişisel sınırların öğretilmesi, çocukların zaman yönetimi becerilerini geliştirmelerine ve kendi ihtiyaçlarına saygı duymalarına yardımcı olur.

Çocuklara zaman yönetimiyle kişisel sınırların öğretilmesine yönelik birkaç örnek:

• Çocuklara, kendi kişisel ihtiyaçlarını tanımaları ve bu ihtiyaçlarına zaman ayırmaları gerektiğini öğretin. Örneğin, bir arkadaşları oyun oynamak istediğinde, çocuğunuzun başka bir şey yapmak için zaman ayırmak istiyorsa “Şimdi değil, başka bir zaman” diyebileceğinin oldukça normal olduğunu anlatın.
• Ebeveynler olarak, kendi zaman yönetimi becerilerinizi çocuklarınıza model olarak gösterin. Tutarlılık, çocukların zamanla ilgili sınırları anlamalarına ve kabul etmelerine yardımcı olur.

Örneklerle ya da oyunlarla anlatıldığı birçok konu çocuğun aklında daha iyi kalır. Kişisel sınırları anlatırken de zorlandığınız ya da nasıl açıklayacağınızı bilemediğiniz noktalarda çocuğunuzla bazı senaryolar üzerinden alıştırmalar yapmak oldukça faydalı olacaktır.

İşte çocuklara kişisel sınır eğitimi verirken kullanılabilecek birkaç senaryo: 

Senaryo 1: Fiziksel sınırlar

Çocuğunuza okulda olduğunuzu ve bir arkadaşıyla konuştuğunu düşünmesini söyleyin. Bu senaryoda siz “arkadaş” rolünde çocuğunuz ise kendi rolünde olmalı. Konuşurken çocuğunuza yaklaşmaya başlayın. Birkaç dakika arayla aranızdaki mesafeyi kapatarak çocuğunuzun verdiği tepkileri ölçün.

Çocuğunuz siz yaklaştıkça kendini geri çekmeye başlıyorsa ona “Ben sana yaklaştıkça kendini geri çekmenin nedeni aslında bu yakınlığımızdan rahatsız olman ve farkında olmadan kişisel alanını belli etmen.” gibi durumu anlatan açıklamalar yapabilirsiniz.

Senaryo 2: Onay alma

Çocuğunuzla bir misafirliğine gitmişsiniz gibi düşünmesini söyleyin. Böyle bir senaryoda siz, çocuğunuzun pek de tanıdık olmadığı bir “akraba” rolündesiniz. Çocuğunuza “Gel de teyze seni bir öpsün, sarılsın.” gibi fiziksel temas gerektiren bir şekilde yaklaşın ve çocuğunuzun verdiği tepkiyi değerlendirin. 

Eğer çocuğunuz bulunduğu yerden kıpırdamıyor ya da endişeli bir yüz ifadesi takınıyor ise çocuğunuza “Hayır, şu anda öpülmek istemiyorum, belki daha sonra” diyebileceğini ve bunun oldukça normal olduğunu anlatın. 

“Bedeninle ne yapmak istediğine bir tek sen karar verebilirsin. Böyle bir durumda önce senden bir onay almam gerekirdi.” diyerek durumu açıklayıp “onay” kavramını anlamasını sağlayabilirsiniz.

Senaryo 3: Bir başkasının sınırlarına saygı göstermek

Bu senaryoda çocuğunuz bir arkadaşı ile parka gitmek istiyor. Siz bu senaryodaki “arkadaş” ve çocuğunuz da parka gitmek isteyen o kişi. Fakat siz parka gitmek istemiyorsunuz ve çocuğunuz size “Haydi çok eğlenceli olacak” diyerek sizi ikna etmeye çalışıyor. İşte bu noktada “Benim eve gitmem gerekiyor, belki bir sonraki sefere gelebilirim” diyerek teklifi reddediyorsunuz. 

Böyle bir durumda çocuğunuzun verdiği tepkileri değerlendirin. Eğer bu cevaptan sonra üzüldüğünü ya da sinirlendiğini fark etmişseniz ona “Kişisel sınırlara saygı, karşılıklı olmalıdır. Sen aynı durumda kaldığında, arkadaşının sana üzülmesini ya da sinirlenmesini istemezsin.” gibi açıklayıcı cümlelerle çocuğunuza kişisel sınırlara saygının tek taraflı olmadığını anlatabilirsiniz.

Aşağıda çocuklara kişisel sınır eğitiminde sıkça sorulan soruları ve cevapları derledik. Haydi hep beraber öğrenelim!

Kişisel sınır nedir?

Kişisel sınır, bir kişinin kendisini fiziksel, duygusal ve zihinsel olarak rahat hissettiği ve başkalarının bu alanlara saygı göstermesini beklediği sınırdır.

Çocuklara kişisel sınırlarını öğretmek neden önemlidir?

Çocuklara kişisel sınırlarını öğretmek, kendi bedenlerini, duygularını ve özel alanlarını tanımalarını sağlayarak kendilerini korumalarına ve sağlıklı ilişkiler kurmalarına yardımcı olur. 

Çocuğuma kişisel sınırları nasıl öğretebilirim?

Her çocuğun anlama becerisi birbirinden farklı olduğu için ilk olarak çocuğunuzla bu konular üstüne konuşmayı deneyebilir, etkisiz olduğunu düşündüğünüz noktada bazı örnek senaryolar ile kişisel sınırlar konusunu daha iyi anlamasını sağlayabilirsiniz. 

Kişisel sınır eğitimi hangi yaşta verilmelidir?

Temel kavramların öğretilmeye başlanması için okul öncesi dönemden itibaren başlanabilir.

Ayrıca çocuklar, yaşları gereği gördükleri davranışları daha kolay benimseler. Bu durumda ebeveynlerin kendi evlerinde de kişisel sınırlara saygı duyulduğunu çocuğa hissettirmesi ve göstermesi oldukça önemlidir.

Kişisel sınırların eğitiminde en önemli olan konu, çocuğun kendini düzgün bir şekilde ifade edebilmesi ve karşısındaki kişinin de düşüncelerine önem verdiğini hissetmesidir. Çocuklar için İngilizce kursu Novakid’de uzman eğitmenlerimizle verdiğimiz derslerde dikkat ettiğimiz en önemli nokta işte budur. İnteraktif derslerimizle çocuğunuzun kendi düşüncelerini ifade etmesini ve öz bilinç kazanmasını kolay hale getirecek güvenli sanal ortamlar sunuyoruz. Siz de ücretsiz deneme dersinizi hemen alın!