Uluslararası Fonetik Alfabe nedir, İngilizcede nasıl kullanılır? İngilizce fonetik alfabe okunuşları için detaylı rehber!

Uluslararası Fonetik Alfabe’yi tanıtmadan önce elimizdeki problemin kendisinden biraz bahsedelim: İngilizcede kelimeleri okumak neden bu kadar zor?

İngilizce diliyle alakalı birçok teknik soruda olduğu gibi, bu sorunun da birden fazla cevabı bulunuyor. Genel olarak, bu soruyu cevaplarken İngilizcenin tarihsel karakterini akılda bulundurmalıyız. İngilizcede kelimelerin zor okunmasının bazı başlıca sebepleri ise şunlar:

• Tarihsel etkiler: İngilizce dilinin epey karmaşık bir tarihi var. Bizim bugün İngilizce dediğimiz dil tarihi boyunca Yunanca, Latince, Almanca, Fransızca gibi birçok dilden etkilenerek bugünkü halini almıştır. Bu dillerin birbirinden farklı yazılış sistemleri olduğu için İngilizce kelimelerin fonetik yazılışı ve günlük yazılışları arasında epey fark vardır.
• Yazılış ve okunuşun farklılaşması: Her dilde olduğu gibi İngilizcede de kelimelerin okunuşu zamanla değişebilir. Ancak İngilizcede kelimelerin okunuşu değişse de genelde tarihi yazılış şekillerini korumuşlardır. Bu da yazılış ve okunuş arasında farklılaşmaya sebep olmuştur.
• Lehçe farklılıkları: İngilizcenin birçok farklı lehçesi bulunur. Örneğin Amerikan İngilizcesi ve İngiliz İngilizcesinin farkları aklımıza gelebilir. Lehçeler arasındaki okunuş farkları, kimi zaman yazılış farklarına da yansımakta ve kelimelerin okunuşunu zorlaştırmaktadır.
• Başka dillerden alınan kelimeler: Tarihsel etkilerin İngilizcenin okunuşunu zorlaştırdığını söyledik. Buna çok benzer bir durum, yabancı dillerden alınan kelimelerde de söz konusu. İngilizce, yabancı dillerden çokça kelime alan ve okunuşlarını tutarlı bir şekilde değiştirmeyen bir dil. Hatta Türkçeden İngilizceye geçen kelimeler dahi bulunuyor!

Tüm bu sebepler ve daha fazlası, İngilizce kelimelerin fonetik yazılışlarının gerçek dile yansımamasına yol açmıştır. Ancak endişelenmeyin, tam bu noktada Uluslararası Fonetik Alfabe, İngilizce kelimeleri okumamızda bize yardımcı olacak!

Uluslararası Fonetik Alfabe, insan dillerinde bulunan tüm farklı sesleri temsil etmek için oluşturulan ve dünya çapında dilbilimciler tarafından aktif biçimde kullanılan bir fonetik temsil sistemidir. İngilizce adı “International Phonetic Alphabet” olan Uluslararası Fonetik Alfabe, baş harfleri sebebiyle IPA alfabesi olarak da bilinir.

İsminde de olduğu gibi, Uluslararası Fonetik Alfabe’yi başlı başına bir alfabe gibi düşünebilirsiniz. Ancak çoğu dünya dilinin aksine bu alfabede her karakterin yalnızca bir doğru okunuşu vardır. Dolayısıyla Uluslararası Fonetik Alfabe ile yazılan bir kelimeyi her seferinde doğru okuyabilirsiniz!

İngilizceden bir örnek verelim. “Bicycle” ve “ice cream” kelimelerini düşünün. Bu iki kelimede de ikişer adet c harfi var, ama birbirlerinden farklı okunuyorlar! C harfi bir yerde “s”, bir yerde “k” diye okunuyor, fakat hangisinin doğru olduğuna nasıl karar vereceğiz? Maalesef ki İngilizcede bu tarz durumlarda doğru fonetik okunuşu bize gösteren kurallar genellikle bulunmuyor.

Uluslararası Fonetik Alfabe’yi kullanarak bu sıkıntıdan kurtulabiliriz. “s” sesi fonetik alfabede her zaman /s/ şeklinde, k sesi ise /k/ şeklinde gösterilir. Dolayısıyla “Bu harfi nasıl okuyacağım?” gibi bir derdimiz olmayacaktır!

Not: Yukarıdaki cümlede de görebildiğimiz üzere Uluslararası Fonetik Alfabe’de gösterimler eğik çizgi içinde yapılır. Bu detaya fazla takılmanıza gerek yok, ancak bazen işe yarayabilen bir teknik bilgidir.

Uluslararası Fonetik Alfabe ne işe yarar?

Temel bir prensip olarak, Uluslararası Fonetik Alfabe’nin özellikle de öğrencilere nasıl yardımcı olabileceğini görüyoruz. Fonetik alfabeyi iyi öğrenirseniz, İngilizce kelimelerin fonetik yazılışına bakıp kelimeyi her seferinde doğru okuyabilirsiniz.

Ancak Uluslararası Fonetik Alfabe’nin bizlere yardımcı olabileceği birkaç alan daha var elbette. Bunların bazılarından bahsedelim:

• Ses kalıpları: İngilizce kelimelerin fonetik yazılışına bakmak, dildeki bazı ses kalıplarının aklımızda daha iyi yer etmesini sağlar. Örneğin “c” harfinin genelde hangi harflerden önce /k/, hangi harflerden önce /s/ şeklinde okunduğunu anlayarak benzer durumlarda daha iyi tahminler yapabiliriz.
• Tutarlı telaffuz: Dediğimiz gibi, fonetik alfabedeki her sembolün yalnızca bir okunuşu vardır. Temsil ettikleri sesleri iyice öğrenirsek, fonetik yazılışını gördüğümüz İngilizce kelimeleri daha tutarlı, daha doğal ve daha akıcı biçimde telaffuz edebiliriz. Bu da daha kolay anlaşılmamızı sağlar.
• Bireysel çalışma: Uluslararası Fonetik Alfabe’yi iyi bilmek, İngilizce dahil tüm dillerde bireysel çalışmayı kolaylaştırır. Elbette öğretmen desteği mutlaka tercih edilir, ancak dil öğretmenine doğrudan ulaşamadığımız zamanlarda İngilizce kelimelerin fonetik yazılışına bakarak kendi kendimize okunuşlarını öğrenebiliriz.

Uluslararası Fonetik Alfabe’nin ne olduğunu ve bize nasıl yardımcı olabileceğini öğrendik. O halde şimdi de fonetik sembolleri daha detaylı görmeye başlayalım. 

Sıralayacağımız fonetik semboller, Uluslararası Fonetik Alfabe’nin İngilizcede kullanılan karakterleridir. Aslına bakarsanız fonetik alfabede bunlardan daha fazla karakter bulunur ve bunları çeşitli dünya dillerinde görürüz. Ancak biz, uzmanlık alanımız olan İngilizceye odaklanacağız.

İşte İngilizce fonetik alfabe sembolleri ve Türkçe okunuşları:

İngilizce fonetik alfabede ünlü harfler

* Fonetik alfabede /ɜ/ ile gösterilen ses, İngilizce kelimelerde genellikle bir “r” tarafından takip edilir.

** Fonetik alfabede /ə/ ** ile gösterilen ses, İngilizcede oldukça yaygındır ve farklı harflerle gösterilebilir. Genellikle vurguya sahip olmayan sesli harfler bu şekilde telaffuz edilir.

İngilizce fonetik alfabede ikili ünlü harfler

Yukarıda, ünlü harflerin İngilizce fonetik sembollerle gösterilişini öğrendik. Ancak İngilizcede ünlü harfler sık sık yan yana gelirler ve bu durumda çıkardıkları seslerde birtakım değişiklikler olur. “İkili ünlü” dediğimiz ünlü harf birleşimlerini İngilizce fonetik alfabede görelim:

* ile işaretlenen fonetik gösterimler, İngiliz İngilizcesinde yaygınken genelde Amerikan İngilizcesinde daha az görülürler.

İngilizce fonetik alfabede ünsüzler

* Uluslararası Fonetik Alfabe’de /θ/ ve /ð/ ile gösterilen sesleri doğru telaffuz edebilmek oldukça önemlidir. İngilizce öğrencileri bu iki fonetik sembole denk gelen sesleri genelde sırasıyla “t” ve “d” şeklinde okur, ancak bu yanlıştır! Eğer böyle yaparsak, örneğin, “three” ve “tree” gibi kelimeleri ayırt edemeyiz!

Bu iki sesi çıkarmak için dilimizi dişlerimizin arasına koyup dışarı nefes vermemiz gerekir. /θ/ sesinde dilimizde ve dişlerimizde herhangi bir titreşim hissetmeyiz, /ð/ ile gösterilen seste ise titreşim vardır.

** İngilizcede birbirinden farklı r sesleri bulunur ve bunların farklı fonetik gösterimleri mevcuttur. Uluslararası Fonetik Alfabe’deki /r/ işareti, r sesini genel olarak kapsamak için kullanılır.

Fonetik alfabede diğer r seslerinin gösterilişine örnekler arasında /ɹ/ (“roll” kelimesinin başı) ve /ɾ/ (Amerikan İngilizcesinde “butter”) gibi semboller bulunur.

*** Uluslararası Fonetik Alfabe’de /ʔ/ şeklinde gösterilen sesi teknik olarak duymayız. Ancak bu sembol, kendinden önceki ve sonraki sesler arasında bir duraksama olduğunu gösterir. Örneğin, Amerikan İngilizcesinde görülen, “button” gibi kelimelerdeki duraksamayı bu fonetik sembolle gösteririz.

Yukarıdaki tablolarda İngilizce fonetik alfabe gösterimlerini öğrendik. Tablolarımızı tekrar ederek fonetik alfabeyi iyice öğrenebilir, bu sayede İngilizce kelimelerin fonetik yazılışlarını kolayca okuyabilirsiniz!

Şimdi de bu beceriyi biraz pekiştirme zamanı. Aşağıda, birkaç İngilizce kelimenin fonetik yazılışını listeledik. En başta okunuşu kolay İngilizce kelimeler, daha sonra ise zor okunan İngilizce kelimeler göreceksiniz. Fakat okumaya başlamadan önce iki önemli noktadan daha bahsedelim:

Uluslararası Fonetik Alfabe’de iki nokta üst üste (“:”) işareti, kendisinden önce gelen sesi uzatır. Genellikle ünlü harflerle kullanıldığını görürüz.

Karşımıza çıkabilecek bir diğer sembol de kesme işaretidir (“ ˈ “). Bu sembol, kendisinden sonra gelen hecede vurgu olduğunu belirtir. Nokta işareti (“.”) ise heceleri birbirinden ayırır. Bu detaya takılmanıza gerek yok, ancak görürseniz de şaşırmayın.

Şimdi, Uluslararası Fonetik Alfabe’yi kullanarak yazılan İngilizce kelime örneklerimizi okuyalım:

• /kæt/ – cat
• /ʃɪp/ – ship
• /θɪk/ – thick
• /ˈdɒktər/ – doctor
• /bɜrd/ – bird
• /θɪŋk/ – think
• /ˈmɛʒər/ – measure 
• /ˈmænɪdʒ/ – manage
• /ˈsʌm.θɪŋ/ – something
• /ɛksplə.ˈneɪʃən/ – explanation
• /ɪntərˈnæʃənəl/ – international
• /ˈɛkskwɪzɪt/ – exquisite

İşte İngilizce fonetik alfabe hakkında sıkça sorulan sorular ve cevapları:

Fonetik alfabe nedir?

Fonetik alfabe, dünya dillerindeki tüm sesleri ayrı birer karakter olarak göstermek amacıyla hazırlanan, kelimelerin telaffuzunu gösteren bir temsil sistemidir. En yaygın kullanılan fonetik alfabe, Uluslararası Fonetik Alfabe’dir.

44 fonetik sembol nedir?

44 fonetik sembol, Uluslararası Fonetik Alfabe’nin karakterleridir. Bu karakterlerin her biri dünya dillerinde bulunan farklı bir sesi temsil eder.

İngilizcenin fonetik sembolleri var mı?

Evet, İngilizcedeki sesler Uluslararası Fonetik Alfabe’yi kullanarak semboller ile gösterilebilir.

ʃ hangi sestir?

Uluslararası Fonetik Alfabe’de /ʃ/ şeklinde gösterilen ses, Türkçedeki “ş” harfine denk gelir.

Uluslararası Fonetik Alfabe’nin ne olduğunu, bize nasıl yardımcı olabileceğini ve İngilizcede nasıl kullanıldığını gördük. O halde şimdi de bu fonetik gösterim sistemini ne kadar iyi öğrendiğimizi test edelim! Bakalım 10 soruda kaç doğru yapacaksınız?

İngilizceyi akıcı ve anlaşılır bir şekilde konuşabilmek oldukça önemli ve fonetik alfabe bize bu konuda epey yardımcı oluyor. Ancak bir dile tamamen hakim olabilmek için onu yaşamamız, konuşurken de eğlenebilmemiz gerekiyor. Novakid’de online İngilizce derslerimizde çocuklara tam da bu fırsatı sunuyoruz! Eğer siz de çocuğunuzun eğlenerek İngilizce öğrenmesini isterseniz ücretsiz deneme dersinizi şimdi alın!