7 dk. İrlanda’nın küçük yeşil adamları: Hep birlikte leprikonları tanıyalım ve hikayelerini öğrenelim!
- Leprikonlar nedir?
- Leprikonlar nasıl görünüyor?
- Popüler kültürde leprikonlar
- Novakid’le tanışın!
- İrlanda folklorunda yemyeşil kıyafetler giyen cücelere “leprikon” adı veriliyor.
- Leprikonlar, haylazlıklarıyla ve efsanelere göre gökkuşağının bittiği noktaya altınla dolu bir çanak saklamalarıyla biliniyor.
- Bu küçük yeşil adamların varlığına gerçekten inanılmasa da günümüzde İrlanda kültürünü temsil eden birer maskot olarak görülüyorlar.
- Leprikonlar günümüzde spor takımlarının ve bazı markaların maskotları olarak ya da Aziz Patrick Günü’nde giyilen kostümlerin ilham kaynağı olarak karşımıza çıkabiliyorlar.
İrlanda kültürü dediğimizde birçok insanın aklına ilk gelen şey, küçük yeşil adamlar olacaktır. Turuncu saç ve sakalları, yemyeşil şapkaları ve ufacık boylarıyla bu adamlar, İrlanda’nın gerçekten de kültürel bir sembolü haline gelmiş durumda.
Bu ufak adamların adı ise “leprikon”. Günümüzde daha çok komik maskotlar olarak kullanılsalar da leprikonların İrlanda kültüründe kendine has hikayeleri var. Bu yazımızda hep birlikte bu anlatıları keşfedip leprikonların kim olduğunu biraz daha iyi öğrenelim!
Leprikonlar nedir?
Leprikonlar, az önce de dediğimiz üzere, İrlanda folklorunda yer alan sihirli bir cüce türünün ismi. Yeşil kıyafetler içinde, turuncu sakallı ve sivri kulaklı bir biçimde resmediliyorlar. Bu küçük yeşil adamlar, İrlanda kırsalında, insanlardan uzaktaki yer altı mağaralarında yaşıyorlar.
Aslında leprikonlar geleneksel anlatılara göre bir tür peri sayılıyor. Ancak “peri” denince aklımıza gelen ufak kanatlı insanların aksine leprikonlar uçamıyor. Daha çok kıvrak zekalarıyla öne çıkıyorlar.
Birçok hikayede leprikonların sinsi, haylaz ve kurnaz olduğu söyleniyor. İnsanlara çok görünmeseler de rahatsız edici şakalar yapmaktan keyif alıyorlar. Bunun dışında ise çoğu anlatı, leprikonların aslında ayakkabıcılıkla uğraştığını belirtiyor.
Leprikonların belki de en öne çıkan özelliği ise gökkuşağının ucunda altınla dolu kocaman çanaklar sakladıklarının söylenmesi. Üstelik eğer olur da birisi gökkuşağının ucuna ulaşıp oradaki leprikonu yakalamayı başanırsa bu leprikon ya onu yakalayan kişiye tüm altınını vermeli, ya da onun üç dileğini gerçekleştirmeli!
Fakat tabii ki bir leprikonu yakalamak hiç de kolay değil! Bu küçük yeşil adamlar, ufak boylarından ve kıvrak zekalarından faydalanarak insanlardan kaçmak bir yana, genelde onlara hiç görülmemeyi dahi kolayca başarabiliyorlar.
Üstelik çoğu hikaye, leprikonların yalnız başına bir hayat sürmeyi tercih ettiğini söylüyor. Bu da demek oluyor ki leprikon yakalamak isteyen biri, onları bir grup halinde bulup da aralarından birini tutmayı deneyemez.
Leprikonları yakalamak için tıpkı onlar gibi sinsi ve kıvrak zekalı olmak gerekiyor. Örneğin, D. R. McAnally tarafından yazılan ve 1888’de yayımlanan, İrlanda folklorundaki canlıları anlatan Irish Wonders adlı kitapta bir leprikonun ortalıkta koştura koştura ayakkabılarını eskiteceği, onları tamir ederken de arkadan gizlice yaklaşıp leprikonun yakalanabileceği yazıyor.
Leprikonlar nasıl görünüyor?
Leprikonlar hakkında anlatılan başlıca şeyler bu şekildeydi. Bunun yanı sıra, önceden de belirttiğimiz gibi, bu küçük yeşil adamlar günümüzde daha çok maskot olarak kullanıldıkları için nasıl göründüklerini de iyi bilmekte fayda var.
Bir leprikonun görüntüsünü şu şekilde açıklayabiliriz:
- Boy
Leprikonlar oldukça kısa boylular. Anlatılar, bir leprikonun boyunun yalnızca 60 ila 90 santimetre civarında olduğunu söylüyor. Bu demek oluyor ki leprikonlar, sıradan bir mutfak masasından bile daha kısa!
Leprikonlar bu boyla çoğu çocuktan daha kısa oluyorlar, ancak onların çocuk olmadığını unutmayalım.
- Kıyafetler
Leprikonların dış görünüşünün en dikkat çekici yanı, yemyeşil kıyafetler giymeleri.
Leprikonların başında mutlaka yeşil bir silindir şapka bulunuyor. Genelde bu silindir şapkanın etrafında da kendisi siyah renkli, tokası ise altından bir kemer görebiliriz.
Yeşil bir ceket de leprikon kostümünde olmazsa olmaz. Bu yeşil ceketin de altında da beyaz bir gömlek ya da yeşil bir yelek bulunabilir. Altında da elbette yine yeşil bir pantolon! Leprikonların pantolonlarına geçirdikleri kemerin tokası da mutlaka altından olur.
Bir diğer önemli parça da leprikonların ayakkabıları. Hatırlarsanız leprikonların ayakkabılıcıkla uğraştığını söylemiştik. Haliyle ayakkabıları da epey şık oluyor! Bu ayakkabıların ucu bazen düz, bazen ise sivri ve kıvrık şekilde resmediliyor. Ayrıca ayakkabıların üstünde de yine altından tokalar bulunuyor.
Leprikon kıyafetinde yeşil rengin bu kadar baskın olmasının sebebi ise İrlanda kültürüyle alakalı. İrlanda, uçsuz bucaksız çayırlarıyla gerçekten de yemyeşil bir ülke. Öyle ki İrlanda’nın lakaplarından biri, “Zümrüt Ada” anlamına gelen “The Emerald Island”! Dolayısıyla yeşil rengin İrlanda kültürünü temsil ettiğini söyleyebiliriz.
- Yüz
Leprikonların yüzü de neredeyse her yerde aynı şekilde resmediliyor. Boyları ufacık olmasına rağmen leprikonlar, yaşı gayet ilerlemiş bir insanın yüzüne sahipler. Bir leprikonun yüzünün olmazsa olmazı ise turuncu bir sakal!
Leprikonları sıradan bir cüceden ayırt eden bir özellikleri ise kulaklarının sivri olması. Her yerde böyle resmedilmeseler de çoğu kaynakta sivri kulakları, leprikonların aslında sihirli periler olduğunu ele veriyor.
- Aksesuarlar
Leprikonların kullandıkları aksesuarlar konusunda her kaynak aynı betimlemeye sahip değil. Ancak bazı eşyalarla sık sık karşılaşabiliyoruz.
Örneğin, birçok resimde bir leprikonun elinde üç yapraklı yonca tuttuğunu görebilirsiniz. Bunun doğrudan leprikonlarla alakası yok, ancak üç yapraklı yonca, İrlanda kültürünün bir diğer sembolü olduğu için leprikon ile beraber resmedilebiliyor.
Bazı çizimlerde ise leprikonların elinde ufak çekiçler, çiviler ve deri parçaları görebiliriz. Bunlar leprikonlar hakkındaki anlatılarla doğrudan alakalı, çünkü bu eşyalar ayakkabı yapımında kullanılıyor.
Daha eski çizimlerde bazen leprikonların ağzına bir pipo yerleştirildiğini görürüz. Bu, leprikonların kısa boylu ancak yaşlı küçük yeşil adamlar şeklindeki imajını biraz daha pekiştiriyor.
Son olarak, tam bir aksesuar sayılmasa da leprikonların yanında altın dolu kocaman bir çömlek görmeyi de bekleyebiliriz. Hatırlarsanız leprikonlar, bu çömleği gökkuşağının ucuna saklıyorlar!
Bunlar, leprikon çizimlerinde genel olarak görülen özellikler. Yine de belirtmekte fayda var ki, konu özellikle de folklor olunca, leprikon gibi efsanevi bir yaratığı resmetmenin tek bir yolu yok. Kimi çizimlerde kıyafetlerin rengi, sakalın gürlüğü gibi unsurlar değişebilir. Ancak genel olarak bir yerde küçük yeşil adamlar gördüysek onların muhtemelen leprikon olduğunu söyleyebiliriz.
Popüler kültürde leprikonlar
Leprikonlar hakkındaki en temel bilgileri böylece öğrendik. Gördük ki leprikonlar, artık iyice kalıplaşmış görüntüleriyle İrlanda kültürünün bir temsilcisi halindeler. Peki ya İrlanda folklorunun ötesi hakkında ne demeli? Yani, leprikonlar günümüz popüler kültüründe nerelerde karşımıza çıkıyor? Cevaplayalım!
- Aziz Patrick Günü
Her yıl 17 Mart’ta, yani İrlanda’nın koruyucu azizlerinden biri olan Aziz Patrick’in öldüğü günde, İrlanda’nın ulusal günü diyebileceğimiz Aziz Patrick Günü kutlanıyor.
Türkiye’de nasıl Cumhuriyet Bayramı kırmızı ve beyazlar içinde kutlanıyorsa İrlanda’da da Aziz Patrick günü yeşiller içinde kutlanıyor. Konu yemyeşil giyinmek olduğunda da elbette akla en başta leprikonlar geliyor!
Aziz Patrick Günü’nde bazı insanların sadece yeşil giyinmekle kalmayıp İrlanda kültürünü daha da iyi temsil edebilmek için tıpkı leprikonlar gibi yeşil bir silindir şapka taktığını gözlemleyebiliriz.
Ayrıca belirtelim ki Aziz Patrick Günü, İrlanda’da olduğu kadar Amerika Birleşik Devletleri’nde de coşkuyla kutlanıyor. Bunun sebebi, Amerika Birleşik Devletleri’nde birçok kişinin atalarının İrlandalı olması.
Aziz Patrick Günü’nde leprikonlarla ilgili Amerika Birleşik Devletleri’nde olup da İrlanda’da olmayan bir gelenek dahi var. Çocuklar, bu özel günde el işi etkinliği olarak bir leprikon tuzağı tasarlıyorlar. Ebeveynler bu tuzakları ertesi gün delip içine çikolata bırakıyorlar. Sonra da leprikonun tuzağa düştüğünü ama kaçtığını, arkasında da çikolata bıraktığını söylüyorlar.
- Filmler
Leprikon gibi ünlü bir maskotun elbette filmlerde karşımıza çıkmamasını beklemeyiz. Ancak bir leprikonu konu edinen en ünlü film serisi, beklentilerinizle tam olarak uyuşmayabilir.
“Leprechaun” adlı korku filmi serisi, şakacılıkları ve haylazlıklarıyla bilinen leprikonları biraz daha farklı bir şekilde ele alıyor. Bu seride leprikonlar, karşımıza sinir bozucu küçük yeşil adamlar olarak değil de, korkutucu canavarlar olarak çıkıyor!
Ancak bir diğer yandan da bu film serisi yalnızca korkudan ibaret değil. Leprikonların muzip yanını yine ele alan bu seride komedi unsurları da bolca yer alıyor. Yani bu filmleri izlerken leprikonların daha çok güldürücü bir korkutuculuğa sahip olduğu hissediliyor.
- Spor takımı maskotları
Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere bazı ülkelerdeki spor takımları, leprikonları kendi maskotları olarak belirlemişler. Maskotu leprikon olan spor takımları da çoğunlukla İrlanda kültürüyle bir şekilde alakalı oluyor.
Örneğin bir basketbol takımı olan Boston Celtics’in logosunda yer alan maskotun adı, Lucky the Leprechaun. Bu maskot geleneksel leprikon çizimlerine ilk bakışta çok benzemiyor, ancak yoncalı kıyafetini ve takımın yeşil renklerini göz önünde bulundurunca kesinlikle bir leprikon olduğunu anlıyoruz! Ayrıca bu takım, adını İrlandalıların ataları olan Kelt halkından alıyor.
Amerika’daki Notre Dame Üniversitesi’nin spor takımı olan Fighting Irish’in (Dövüşen İrlandalılar) maskotunun adı da “The Notre Dame Leprechaun” yani “Notre Dame Leprikonu”. Turuncu bir sakalı olmasa da yeşil kıyafetleri, bu maskotun da geleneksel leprikon betimlemeleriyle uyuşmasını sağlıyor.
- Pazarlama
Maskot olarak bir leprikonu seçen, günlük hayatta karşımıza çıkabilecek bazı markalar da bulunuyor. Türkiye’de çok olmasa da İrlanda ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerde bu markalar belirli bir üne de sahip.
Bunlardan en ünlüsü, Amerika Birleşik Devletleri’nde popüler bir mısır gevreği markası olan Lucky Charms. Bu markanın maskotunun adı da tıpkı Boston Celtics’inki gibi “Lucky the Leprechaun”. Markanın adındaki “lucky” yani “şanslı” kelimesi de leprikonların şansla ilişkilendirilmesine ufak bir atıf.
Novakid’le tanışın!
İngilizce konuşulan ülkelerin kültürünü öğrenmek, İngilizce öğrenmenin tamamlayıcı bir parçası. Dili her yönüyle öğrenmenin en iyi yolu ise onu yaşamak. Novakid’de online İngilizce derslerimizde çocuklara tam da bu fırsatı sunuyoruz. Siz de ücretsiz deneme dersinizi hemen şimdi alın ve aramıza katılın!
