5 dk. Çocuklarda farklı bağlanma stilleri nelerdir: Ebeveynler için rehber!
- Bağlanma stilleri nelerdir?
- Ebeveyn ve çocuk ilişkisi bağlanma stillerini nasıl şekillendirir?
- Novakid’le tanışın!
Daha önce dizilerde, filmlerde ve kitaplardaki terapi sahnelerinde “Hadi, şimdi çocukluğunuza inelim.” sözünü duymuşsunuzdur. Bunun sebebi, davranışlarımızın ve psikolojik tavırlarımızın çoğunlukla çocukluk dönemimize dayanmasıdır.
Bebeklikten itibaren kurulan duygusal bağlar, bir çocuğun dünyayı nasıl algıladığını ve insanlarla olan ilişkilerini nasıl kurduğunu büyük ölçüde etkiler. Bağlanma kuramı ise çocuğun bakım verenle kurduğu ilişki temelinde gelişen bu duygusal bağın biçimini ve etkilerini açıklar.
Çocukların sevgiye, ilgiye ve güvene duyduğu ihtiyaç, bu bağın niteliğini belirler. Peki, çocuklarda hangi bağlanma stilleri görülür? Bu stiller nasıl şekillenir? Ebeveyn davranışları çocuğun bağlanma stilini nasıl etkiler? Tüm bu soruların yanıtlarını birlikte inceleyelim.
Bağlanma stilleri nelerdir?
Bağlanma stilleri; ister çocuk olsun ister yetişkin, her insanın sosyal ilişkilerini şekillendiren bir gerçek. Ancak şunu biliyoruz ki bağlanma stillerinin şekillenmesinde çocuklukta yaşananlar büyük bir rol oynuyor. Bu nedenle, ebeveynler olarak bağlanma stillerini iyi tanıyarak çocuğunuzun yetişkinlikte kuracağı sağlıklı ilişkilerin temelini siz atabilirsiniz. Öyleyse, başlayalım!
Öncelikle bağlanma kavramından ve nasıl oluştuğundan genel olarak bahsetmemiz gerekiyor. Bağlanma, bir çocuğun güvenlik ve sevgi ihtiyacının yetişkinler tarafından karşılanmasına dayanan duygusal bir iletişim biçimidir. Bağlanma, çocuklukta üç farklı aşamada gelişiyor. Uzman Dr. Katsiaryna Liaonchyk’in belirttiğine göre bu üç farklı aşama da aşağıdaki gibi:
- Ayrım yapmayan bağlanma dönemi (1,5 – 6 ay): Bu dönemde bebekler yavaş yavaş annelerini ayırt etmeye başlar. Ancak başka bir yetişkin tarafından kucağa alındıklarında da kendilerini rahat hissederler.
- Özgül bağlanma dönemi (7 – 9 ay): Bebeğin anneye olan birincil bağlanmasının oluştuğu ve pekiştiği dönemdir. Bebekler bu dönemde başka yetişkinlere güvenmekte zorlanabilir ve annesini yanında görmek ister.
- Çoklu bağlanma dönemi (11 – 18 ay): Çocuk, annesine olan birincil bağlanmayı temel alarak diğer yakın kişilere de seçici bağlanmalar geliştirir. Bu yaş grubundaki çocuklar etraflarındaki dünyayı keşfetme eğilimindedirler ancak keşif davranışlarında hala annesini “güvenli alan” olarak görürler.
Bağlanma stillerine gelince, dört farklı türden bahsedebiliriz: Güvenli, kaygılı, kaçıngan ve dağınık bağlanma. Dilerseniz bu bağlanma stillerini inceleyelim:
- Güvenli bağlanma: Çocuğun bakımını üstlenen önemli bir yetişkinin, çocuğun ihtiyaçlarını, isteklerini ve duygularını dikkate alarak sorumluluk göstermesiyle oluşur.
- Kaygılı bağlanma: Yetişkinin tutarsız ve öngörülemez davranması, bazen aşırı koruyucu, bazen ise mesafeli ve soğuk olması durumunda gelişir.
- Kaçıngan bağlanma: Yetişkinin sorumluluk almaması, duygusal olarak mesafeli ve ilgisiz olmasıyla ortaya çıkar.
- Dağınık bağlanma: Yetişkinin çocuğa karşı zaman zaman travmatik ve reddedici davranmasıyla oluşur. Bu durum çocuğun güven duygusunu sarsar ve korku yaratır.
Aslında bağlanma stillerini güvenli bağlanma ve güvensiz bağlanma olarak iki temel kategoriye ayırabiliriz. Ancak güvensiz bağlanma türü, kendi içinde üç farklı şekilde inceleniyor. Bu üç farklı bağlanma şeklini daha detaylı bir şekilde öğrenelim:
- Kaygılı bağlanma:
Kaygı düzeyi yüksek, kaçınma düzeyi düşüktür. Bu çocuklar, bakım veren kişinin sevgisinin ve ilgisinin sürekliliğinden emin olamazlar.
Ebeveyn bazen ilgili, bazen mesafeli olduğunda çocukta bir belirsizlik duygusu gelişir. Bu nedenle çocuk, sürekli onay ve güven arar, ayrılıklara aşırı tepki verebilir, ebeveyni yanındayken bile huzursuz olabilir. Kurduğu ilişkilerde fazlasıyla bağımlı olur, terk edilme korkusu yaşar.
- Kaçıngan bağlanma:
Kaçınma düzeyi yüksek, kaygı düşüktür. Bu bağlanma stiline sahip çocuklar, duygularını bastırma eğilimindedir. Bakım veren kişi genellikle soğuk, mesafeli ya da reddedici olduğu için çocuk, ihtiyaçlarını dile getirse bile karşılık alamayacağını öğrenmiştir.
Bu bağlanma stiline sahip çocuklar zamanla duygusal ihtiyaçlarını içe atar ve dışarıdan bağımsız görünmeye çalışır. Yardım ya da teselli istemekten kaçınır. Yakınlık yerine mesafeyi tercih eder.
- Dağınık / korkulu-kaçıngan bağlanma:
Hem kaygı hem kaçınma düzeyi yüksektir. Bu çocuklar için bakım veren kişi hem bir güven kaynağı hem de korku kaynağıdır. Genellikle travmatik, ihmal edici ya da istismarcı ortamlarda gelişir.
Çocuk, hem sevgiye ihtiyaç duyar hem de bu sevginin acı verici olabileceğini öğrenmiştir. Bu çelişki, çocuğun kafa karışıklığı yaşamasına neden olur. Davranışları tutarsız, kararsız ve bazen ani tepkilerle dolu olabilir. Ebeveyne yaklaşmak ister ama aynı zamanda korkar.
Ebeveyn ve çocuk ilişkisi bağlanma stillerini nasıl şekillendirir?
Bir çocuğun dünyayla kurduğu ilk ve en güçlü bağ, bakımını üstlenen yetişkinle olan ilişkisidir. Bu ilişki, çocuğun kendine, başkalarına ve hayata dair temel inançlarını şekillendirir. Ebeveynin çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarına karşılık verme şekli, çocuğun “Güvende miyim?”, “Yardım istersem biri yanımda olur mu?” gibi temel sorulara vereceği yanıtları belirler.
Tutarlı, şefkatli ve duyarlı bir ebeveyn, çocuğun dünyayı güvenli bir yer olarak görmesine yardımcı olur ve güvenli bağlanma gelişir. Ancak ebeveyn tepkileri düzensiz, mesafeli ya da korkutucu olduğunda çocukta güvensiz bağlanma stilleri ortaya çıkabilir. Bu durum çocuğun ileriki yaşamında da insanlarla olan ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.
Uzman Dr. Katsiaryna Liaonchyk ise çocuğunda güvenli bağlanmayı teşvik etmek isteyen ebeveynlerin izlemesi gereken yöntemleri şu şekilde vurguluyor:
Çocuğun sinyallerine duyarlılık: Dikkatli bir ebeveyn, çocuğun yardım, teselli ya da yakınlık istediğini fark eder. Bu ihtiyaçlara zamanında ve anlayışla karşılık verir. Bu da çocuğa önemli olduğunu ve duygularının değerli olduğunu hissettirir.
Duygusal erişilebilirlik: Çocuk, her zaman ebeveynine dönebileceğini ve değer gördüğünü hisseder. Ebeveyn sıcak ve şefkatli davranarak çocuğun iç dünyasına gerçek bir ilgi gösterir.
Güvenilirlik ve öngörülebilirlik: Ebeveyn tutarlıdır. Çocuk yardım istediğinde ya da bir duygu gösterdiğinde ne olacağını önceden kestirebilir. Bu durum çocuğun içinde bir istikrar ve güvenlik duygusu oluşturur.
Fiziksel yakınlık ve temas: Sarılmak, kucağa almak, elini tutmak gibi fiziksel temaslar çocuğun kendini güvende ve sevildiğini hissetmesini sağlar.
Empati kurmak: Ebeveyn, çocuğun duygularını anlamaya çalışır ve bu duyguların normal olduğunu ona hissettirir. “Korkmuş gibi görünüyorsun, yanında olacağım” gibi ifadeler çocukta kabul görme duygusu yaratır.
Destekleyici keşif ortamı sağlamak: Ebeveyn, çocuğun çevresini güvenle keşfetmesine izin verir ama gerektiğinde yanında olacağından çocuğu emin kılar. Böylece çocuğun özgüveni gelişir.
Olumlu sınırlar koymak: Sevgiyle çizilen sınırlar, çocuğa dünyada bir düzen olduğunu ve ebeveynin rehberlik ettiğini gösterir. Bu da güven duygusunu artırır.
Zor anlarda sakin kalmak: Çocuk öfkelendiğinde, ağladığında ya da kaygılandığında ebeveynin sakinliğini koruması, çocuğa duygularını düzenlemeyi öğrenmesinde model olur.
Sonuç olarak, bir çocuğun duygusal gelişiminde ebeveynle kurduğu ilişki hayati bir rol oynar. Erken dönemde oluşan bağlanma stilleri, çocuğun kendine ve çevresine dair güven duygusunun temelini atar.
Duyarlı, tutarlı ve şefkatli bir ebeveyn tutumu, çocuğun güvenli bağlanma geliştirmesini sağlar; bu da ileriki yaşlarda sağlıklı ilişkiler kurmasına, duygularını tanımasına ve kendine güvenmesine yardımcı olur. Ancak burada denge çok önemlidir. Aşırı koruyucu ya da çocuğun yerine sürekli karar alan bir ebeveyn yaklaşımı, çocuğun bağımsızlık kazanmasını zorlaştırabilir.
Bağlanma, çocuğun dünyayı keşfederken geri dönebileceği güvenli bir liman sunmalı; ama aynı zamanda kendi kararlarını verme ve sınırlarını çizme hakkı da tanımalıdır. Sağlıklı bir ebeveyn-çocuk ilişkisi, bağımlılık değil güvene dayalı bir bağlılık yaratır. Bu denge kurulduğunda, çocuk hem yakın ilişkiler kurabilir hem de birey olma yolculuğunda sağlam adımlar atabilir.
Unutmayın, biz her ne kadar bağlanma stillerini ebeveyn-çocuk ilişkisi bağlamında incelesek de yetişkinlerin davranışlarını; iş, arkadaşlık gibi çeşitli sosyal ilişkilerini çocukluğa dayanan bu bağlanma türleri şekillendiriyor. Bu nedenle onlarla güvenli bir bağ kurmak, onlara sorumluluklarını öğretmek, kendini iyi ifade eden ve sosyal ilişkilerinde sorun yaşamayan bir çocuk yetiştirmek çok önemli.
Novakid’le tanışın!
Novakid, çocuklar ve aileler için hem eğitici hem de eğlenceli içerikler sunarken, uzman eğitmenler eşliğinde online İngilizce eğitimi de veriyor. Siz de çocuğunuz için ücretsiz deneme dersine katılarak, İngilizce öğrenme sürecini interaktif ve keyifli hale getirebilirsiniz!
