İngilizcede “which” ve “whose” kullanımı arasındaki fark nedir, hangisi ne zaman kullanılır?

İngilizcede “which” kelimesinin ilk akla gelen anlamı, “hangi” ve “hangisi” şeklinde. Wh- questions konusunda da “which” kelimesini böyle öğreniyoruz. Ancak “which” kelimesi aynı zamanda bir ilgi zamiri (relative pronoun) olarak da kullanılabiliyor.

“Which” kelimesinin ilgi zamiri olarak kullanımını ilgi cümlesi (relative clause) dediğimiz dilbilgisi yapılarında görüyoruz. Öğrencilerin kafasının karıştığı yer de genelde bu yapıların oluşturulması oluyor.

Kısaca özetlemek gerekirse İngilizcede relative clause’lar, bir noun (isim) yapısını detaylı bir şekilde nitelememizi sağlayan yan cümlecikler oluyor. Örneğin “The dog that I fed was happy. (Beslediğim köpek mutluydu.)” cümlesinde “that I fed (beslediğim) yan cümleciği, “the dog” ismini niteleyen bir relative clause.

Bu yazımız için relative clause’lar hakkında bu kısa hatırlatma yeterli olacaktır. İngilizce dilbilgisinde önemli bir yeri olan bu konuyu daha detaylı öğrenmek için relative clauses konu anlatımı yazımızı okuyabilirsiniz!

Relative clause yapılarında “which” kullanımı

“Which” kelimesi bir relative pronoun olarak kullanıldığında nesnelerden, hayvanlardan, genel olarak “şeylerden” ve fikirlerden bahsedebilmemizi sağlıyor. Fakat relative clause’larda insanları nitelemek istiyorsak “which” kullanmıyoruz.

• Non-defining relative clause’larda “which” kullanımı

Relative pronoun olan “which”, relative clause yapılarının iki türünde de karşımıza çıkabilir. Bunlardan biri “non-defining/non-restrictive relative clause” dediğimiz, nitelenen isim hakkında fazladan bilgi veren, ancak cümleden çıkarılırsa anlamın bozulmayacağı yapılar.

Örnek: My new laptop, which I bought last week, has an excellent battery life. (Geçen hafta satın aldığım yeni dizüstü bilgisayarımın pil ömrü mükemmel.)

Örnek: The café, which opened last month, is already my favorite place to study. (Geçen ay açılan kafe, şimdiden ders çalışmak için en sevdiğim yer.)

Örnek: The park, which is next to my house, gets very quiet at night. (Evimin yanındaki park, geceleri çok sakin olur.) 

Örnek: The museum, which was renovated last year, attracts many visitors. (Geçen yıl yenilenen müze çok sayıda ziyaretçi çekiyor.)

Örnek: Our living room, which faces the garden, gets a lot of sunlight. (Bahçeye bakan oturma odamız bol güneş alıyor.)

Bu cümlelerin ortak özelliği, “which” ile başlayan relative clause’un söz konusu şey hakkında fazladan bilgi vermesi, ancak onun “olmazsa olmaz” bir özelliği olarak da sunulmaması. Başında ve sonunda virgül olan relative clause’ları cümleden atarsak anlam bütünlüğü bozulmuyor. 

• Defining relative clause’larda “which” kullanımı

Bunun yanı sıra ilgi zamiri olan “which”, relative clause’ların diğer türü olan “defining/restrictive relative clause” yapılarında da kullanılabiliyor. Bu yapılarda nitelenen isme dair önemli ve özel bir bilgi veriliyor, yani bu relative clause’lar cümleden çıkarsa anlam korunmuyor.

Örnek: The book which won the award is sold out everywhere. (Ödülü kazanan kitap her yerde tükenmiş.)

Örnek: The restaurant which serves vegan dishes closes at 10. (Vegan yemekler sunan restoran 10’da kapanıyor.)

Örnek: The bus which goes to the city center arrives every 15 minutes. (Şehir merkezine giden otobüs her 15 dakikada bir geliyor.)

Örnek: The laptop which she uses for school is very old. (Okul için kullandığı dizüstü bilgisayar çok eski.)

Örnek: The trail which leads to the waterfall is quite steep. (Şelaleye giden patika oldukça diktir.)

Bütün bu cümlelerdeki relative clause’lar, söz konusu isim hakkında bilinmesi gereken bir bilgi veriyor. Bunları ek bilgi olarak değil, cümleyi tam olarak anlayabilmek için gerekli detaylar olarak değerlendiriyoruz.

• Yan cümlelerden bahsederken “which” kullanımı

İlgi zamiri olan “which” kelimesinin başka bir önemli özelliği ise bir yan cümleyi nitelemek için kullanılabilmesi. Yani “which” kelimesini kullanarak bütün bir fikir, eylem ya da olay hakkında daha detaylı bilgi verebiliyoruz. 

Örnek: He forgot my birthday, which really surprised me. (Doğum günümü unuttu, bu da beni gerçekten şaşırttı.)

Örnek: The weather suddenly changed, which ruined our picnic plans. (Hava aniden değişti, bu da piknik planlarımızı bozdu.)

Örnek: He forgot to set his alarm, which caused him to miss the morning train. (Alarmını kurmayı unuttu, bu yüzden sabah trenini kaçırdı.)

Örnek: She practiced every day, which really improved her skills. (Her gün pratik yaptı, bu da becerilerini gerçekten geliştirdi.)

Örnek: He never wears the color blue, which I find strange. (Asla mavi renkli bir şey giymiyor, ki bunu tuhaf buluyorum.)

Gördüğümüz üzere “which” kelimesinin bu kullanımı sebep-sonuç ilişkisi belirtirken sık sık kullanılıyor, fakat son cümlede gördüğümüz üzere bir konu hakkında yorum yapmamızı da mümkün kılabiliyor.

“Whose” kelimesi bir soru olarak kullanıldığında Türkçe karşılığı “kimin” oluyor. Ancak tıpkı “which” kelimesinde olduğu gibi “whose” da bir ilgi zamiri olarak kullanılabiliyor. Bu iki kelimenin birbiriyle karıştırılmasının asıl sebebi de bu.

Relative clause yapılarında “whose” kullanımı

İlgi zamiri olarak kullanılan “whose”, relative clause’larda kendinden önceki ismi sahiplik bakımından nitelememizi sağlıyor. Yani “whose” ile başlayan relative clause yapılarında “…’sı … olan [isim]” şeklinde bir anlam ifade ediliyor.

Bundan hareketle tahmin edebileceğiniz üzere ilgi zamiri olan “whose”, çoğu zaman insanları ya da hayvanları nitelemek için kullanılıyor.

Örnek: I met a girl whose brother lives in Canada. (Kardeşi Kanada’da yaşayan bir kızla tanıştım.)

Örnek: They adopted a dog whose leg was injured. (Bacağı yaralı olan bir köpek sahiplendiler.)

Ancak buna ek olarak, en başta birçok öğrenciye garip gelse de, “whose” kelimesi aynı zamanda cansız nesneleri ve yerleri nitelemek için de kullanılabiliyor.

Örnek: The school whose roof needs repair is closing for a week. (Çatısının tamire ihtiyacı olan okul bir hafta kapanıyor.)

Örnek: I have a laptop whose battery lasts all day. (Pili tüm gün dayanan bir dizüstü bilgisayarım var.)

Bir okuldan ya da dizüstü bilgisayardan “who” diye bahsetmek ilk bakışta mantıksız hissettirse de bu kullanım gayet kabul edilebilir ve hatta işleri kolaylaştırmak için tercih edilebilir. Eğer bu cümlelerde “whose” kullanamıyor olsaydık “of which” kullanımıyla çok daha karmaşık ve anlaması zorlaşabilecek cümleler kurmamız gerekirdi.

Yukarıdaki cümleleri “whose” yerine “of which” kullanımıyla kurmaya çalışsak şu sonuçları elde ederdik:

Örnek: The school the roof of which needs repair is closing for a week.

Örnek: I have a laptop the battery of which lasts all day.

Görebildiğimiz üzere bu cümleler çok daha karmaşık ve tuhaf hissettiriyorlar, hatta ana dili İngilizce olan konuşmacılar bile bu cümleleri dilbilgisi açısından yanlış bulabilir!

Bütün bunlara ek olarak belirtmenin yararlı olacağı başka bir şey de ilgi zamiri olan “whose” kelimesiyle nitelenen ismin tek bir şeyi temsil etmesinin gerekmemesi. Yani “whose” kullanarak grupları nitelemek de mümkün.

Örnek: The team whose coach left last month still plays well. (Antrenörü geçen ay ayrılan takım hâlâ iyi oynuyor.)

• Non-defining relative clause’larda “whose” kullanımı

“Whose” kelimesi ilgi zamiri olarak kullanıldığında tıpkı “which” kelimesi gibi non-defining relative clause’larda yer alabilir.

Örnek: My neighbor, whose garden is always full of roses, gave us fresh flowers yesterday. (Bahçesi her zaman güllerle dolu olan komşum dün bize taze çiçekler verdi.)

Örnek: The cat, whose tail was injured, is now recovering very well. (Kuyruğu yaralanmış olan kedi şimdi çok iyi iyileşiyor.)

Örnek: The shop, whose owner is a close family friend, sells handmade items. (Sahibi yakın bir aile dostumuz olan dükkan el yapımı ürünler satıyor.)

• Defining relative clause’larda “whose” kullanımı

Benzer şekilde “whose” kelimesini defining relative clause’larda da görebiliriz. Mantık yine tamamen aynı.

Örnek: The boy whose backpack you found is waiting in the hallway. (Çantasını bulduğun çocuk koridorda bekliyor.)

Örnek: The company whose products we sell is opening a new branch. (Ürünlerini sattığımız şirket yeni bir şube açıyor.)

Örnek: The couple whose apartment we visited last week just had a baby. (Geçen hafta dairesini ziyaret ettiğimiz çiftin yeni bebeği oldu.)

Fakat “whose” kelimesi, “which” kelimesinin aksine bütün bir yan cümleyi nitelemek için kullanılamıyor. “Whose” kullanımı hakkında anahtar kelimemiz, iyelik. Yalnızca bir sahiplik ilişkisi bulunan durumlarda bu kelimeyi kullanıyoruz.

Relative clause yapılarında “which” ve “whose” farkını aşağıdaki tabloda özetledik:

Şimdi de “which” ve “whose” kullanımının farkları hakkında öğrendiklerimizi pekiştirmek için kısa bir test çözelim!

Bu yazıdaki “which” ve “whose” farkı gibi detaylı konular en başta kafa karıştırıcı görünse de İngilizceyi doğal bir şekilde öğrenerek bu tür sorunların önüne geçebiliriz. Novakid’deki online İngilizce derslerimizde çocuklara dili tam da bu düşünceyi temel alarak öğretiyoruz.

Aşağıdaki videoyu izleyerek çocuklara İngilizceyi nasıl sevdirdiğimizi siz de görebilirsiniz: